Próba reprezentatywna - potrzeba i propozycja definicji

A ‘representative sample’ is one of few terms used in statistical inference which do not have a precise and commonly recognised definition. The need for such a definition is less nagging in sciences and natural sciences, where empirical experimental research has exploratory objectives, and thus rarely requires obtaining representative samples. On the other hand, descriptive and confirmatory objectives of social sciences and economics necessitate samples on the basis of which it would be possible to make generalisations of relevant estimates for a given population and assess their errors. The aim of this paper is to discuss the role of a representative sample in scientific and statistical inference, and additionally to propose its definition and show its specificity in the case where at the same time it is a non-random sample, whose representativeness is limited to some specified variables only.In the proposed definition, the author focuses on the consistency of the sample structure with the structure of the population and the possibility of making inference in which estimates obtained from the sample have numerical error values assigned to them. It is also argued that samples which show convergence of the distributions of only some characteristics with their population distributions should be called ‘representative samples in terms of specified variables’ instead of just ‘representative samples’. Moreover, it is demonstrated that the category of a random sample which is inseparably linked to statistical inference does not need any equivalents.

„Próba reprezentatywna” należy do tych nielicznych pojęć wnioskowania statystycznego, które nie doczekały się precyzyjnej i powszechnie uznanej definicji. Potrzeba istnienia takiej definicji jest mniej odczuwalna w naukach ścisłych i przyrodniczych, w których empiryczne badania eksperymentalne, mające głównie cele eksploracyjne, rzadko wymagają uzyskania prób reprezentatywnych. Z kolei cele deskryptywne i konfirmacyjne, właściwe dla nauk społecznych i ekonomicznych, sprawiają, że jednym z najważniejszych wymogów odnoszących się do próby badawczej jest możliwość dokonywania na jej podstawie uogólnień odpowiednich oszacowań dla populacji wraz z oceną ich błędów. Celem artykułu jest krytyczne omówienie roli próby reprezentatywnej we wnioskowaniu naukowym i statystycznym, a ponadto zaproponowanie definicji „próby reprezentatywnej” i wskazanie jej specyfiki względem prób nielosowych, których reprezentatywność jest ograniczona jedynie do ściśle wskazanych zmiennych. W proponowanej definicji autor kładzie nacisk na zgodność struktury próby ze strukturą populacji oraz na możliwości wnioskowania, w którym ocenom uzyskanym z próby są przypisane odpowiednio oszacowane liczbowe wartości błędów. Postuluje także, aby próbę, która wykazuje zbieżność rozkładów tylko niektórych cech z ich rozkładami populacyjnymi, nazywać nie „próbą reprezentatywną”, lecz „próbą reprezentatywną ze względu na wyszczególnione zmienne”. Uzasadniono także zbędność tworzenia we wnioskowaniu statystycznym kategorii „próby reprezentacyjnej”.