Opinie na temat rządów w Rzeczypospolitej z perspektywy zabezpieczenia ludności przed plagą jasyru – w wypowiedziach wybranych pamiętnikarzy siedemnastego stulecia

W dotychczasowych badaniach nie zauważono, że dla pamiętnikarzy siedemnastego wieku zdolność państwa do obrony obywateli przed uprowadzeniem w jasyr stanowiła istotne kryterium oceny sprawności władzy. Tymczasem w dawnej Polsce najazdy tatarskie stanowiły poważny problem. Tatarzy masowo porywali mieszkańców południowo-wschodnich kresów. Toteż staropolscy pamiętnikarze podejmowali refleksję nad tym, jak radziła sobie władza, by ograniczyć to zagrożenie. I właśnie autorka skoncentrowała się na ocenie przez dokumentalistów działań rządzących, by zabezpieczyć poddanych przed niewolą. Na podstawie analizy historycznoliterackiej – z wyselekcjonowanych pod względem tematycznym wypowiedzi memuarystów można wyciągnąć wnioski, że oceny te były najczęściej krytyczne. Podjęte w niniejszym szkicu rozważania nie przykuły uwagi badaczy literatury staropolskiej; mogą też posłużyć obserwacjom historycznym i kulturoznawczym.  

The research so far has failed to notice that for 17th century memoirists, the state’s ability to defend its citizens against Tatar captivity was an important criterion for the assessment of the government’s effectiveness. In fact, in Poland at that time, Tatar raids were a serious problem. The Tatars would kidnap inhabitants of the south eastern borderlands on a mass scale. This is why Polish memoirists at that time reflected on how the government coped when it came to limiting this threat. The author focused precisely on the documentalists’ assessment of the government’s actions to protect its subjects against captivity. On the basis of a historical and literary analysis, it can be concluded from the memoirists’ statements selected in terms of their subject matter that these judgments were most often critical. The aspects outlined here are ones that failed to draw the attention of researchers studying Old Polish literature; they may also serve as a source for historical and cultural observations.