Verdeutschungswörterbücher mit dem Fachwortschatz in der deutschen Sprache

Im Artikel wird auf das Problem der Entlehnungen und deren Ersatzwörter (oder Ersatzausdrücke) eingegangen. Der Pflege der deutschen Sprache sollten u. a. sog. „Verdeutschungswörterbücher“ dienen, in denen fremdsprachige Lemmata durch deutsche Äquivalente ersetzt werden. Bekannt sind allgemeine Verdeutschungswörterbücher und solche, die zu einzelnen Bereichen herausgegeben wurden. Im Beitrag werden die Verdeutschungswörterbücher zusammengestellt, die den Fachwortschatz registrieren und im 19. Jahrhundert erschienen sind. Es werden die Makro- und Mikrostruktur der Werke von Adolf Reinecke (1886) und Hermann von Pfister (1887) dargestellt. Es wird auch geprüft, inwieweit der untersuchte Fachwortschatz heute im Gebrauch ist.

The paper addresses the issue of loanwords and words (or expressions) offered as their replacement. For the purposes of language cultivation the so-called Germanizing dictionaries (Verdeutschungswörterbücher) were published, in which equivalents were offered to replace foreign-language lemmata. Such dictionaries comprised general-language dictionaries as well as those encompassing terminology of various specialist areas. The paper provides description of Germanizing dictionaries published in the 19th century in which specialist terms are listed. The presentation focuses on macro- and microstructure of the dictionaries by Adolf Reinecke (1886) and Hermann von Pfister (1887). The question of the extent to which the terminology listed there is still in use nowadays shall also be addressed.

Celem artykułu jest przedstawienie problemu zapożyczeń i wyrazów (lub wyrażeń) zamiennych w języku niemieckim. W trosce o język ojczysty tworzone były w Niemczech tzw. „słowniki zniemczające” (Verdeutschungswörterbücher), w których hasła pochodzenia obcego zastępowane były wyrazami rodzimymi (lub zasymilowanymi zapożyczeniami). W Niemczech powstawały słowniki zniemczające, które zawierały słownictwo ogólne oraz słowniki dotyczące poszczególnych dziedzin. W pracy zbadane zostaną specjalistyczne słowniki zniemczające – wydane w XIX wieku. Centralną część publikacji stanowi opis prac dwóch autorów: Adolfa Reinecke (1886) i Hermanna von Pfistera (1887). Sprawdzono także, czy zawarte w słownikach specjalistyczne słownictwo jest obecnie używane.