Szkolnictwo wyższe w Portugalii, ze szczególnym uwzględnieniem kształcenia w zakresie geografii i geologii

Celem artykułu jest przedstawienie istotnych cech szkolnictwa wyższego Portugalii, będącego częścią europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego, ze szczególnym uwzględnieniem kształcenia geograficznego i geologicznego. Temat zrealizowano głównie na podstawie materiałów źródłowych pozyskanych z ośrodków naukowych Portugalii i dane statystyczne z lat 2010–2014. Dla przedstawienia wyników badań zastosowano metody opisowe, statystyczne i graficzne. Opracowanie obejmuje wszystkie dystrykty Portugalii. Portugalia jest krajem, w którym od lat 70. XX wieku dokonał się wielki postęp w dziedzinie edukacji. Znacznie zmniejszył się poziom analfabetyzmu oraz nastąpił szybki rozwój szkolnictwa wyższego. W 2010 r. na blisko 300 wyższych uczelniach naukę pobierało 380 tys. studentów. Państwo na edukację przeznaczyło 5,6% PKB (dla porównania w Polsce było to 5,2% PKB). Absolwenci szkół średnich II. stopnia lub równoważnych im kursów zawodowych mają do wyboru różne rodzaje szkół wyższych: państwowe lub prywatne, uniwersytety lub politechniki – szkoły zawodowe techniczne, artystyczne, kształcące specjalistów z zakresu turystyki, służb medycznych i wielu innych dziedzin. Szkolnictwo państwowe finansowane jest z budżetu państwa, a uczelnie prywatne są częściowo dofinansowywane przez państwo. Studia są trzystopniowe: I stopień – studia licencjackie (licenciatura), II stopień – studia magisterskie (mestrado) i III stopień – studia doktoranckie (doutorado). Wspieraniu międzynarodowej współpracy w dziedzinie edukacji służy realizowany w szkołach wyższych Lifelong Learning Programme, w tym program Erasmus+. Punkty ECTS pozwalają Portugalczykom odbywać część studiów poza krajem oraz przyjmować studentów z zagranicy. Studenci zagraniczni stanowią ok. 2,5% ogółu studiujących. Geografia jako kierunek studiów prowadzona jest tylko na kilku portugalskich uniwersytetach, w tym na największym uniwersytecie w Lizbonie i najstarszym w Coimbrze, nieco więcej ośrodków oferuje studia z geologii. Głównie w instytutach politechnicznych prowadzone są kierunki pokrewne geografii, jak: nauki o środowisku czy turystyka – kierunek popularny z uwagi na walory przyrodnicze i kulturowe, jakimi dysponuje Portugalia. Szkoły wyższe oferują też inne kierunki studiów, które w swoich programach zawierają kursy z zakresu nauk geograficznych i geologicznych jako przedmioty pomocnicze, przydatne studentom w przyswojeniu wiedzy ze swojej dziedziny.

The article presents the essential features of higher education in Portugal as a part of the European area of higher education, with a particular emphasis on geographical and geological education. The research was carried out mainly on the basis of source materials obtained from Portuguese research centers, as well as statistical data from 2010–2014. Descriptive, statistical and graphical methods were used to present the results. The study covers all the districts of Portugal. Since the 1970s Portugal has made huge progress in the field of education. The level of illiteracy has been significantly decreased, the number of higher schools has multiplied several times and the number of students has increased over fourteen times. Over 380,000 students have attended about 300 higher education facilities in 2013. 5.6% of Portuguese GDP (2010) is spent on education. ECTS credits allow the Portuguese to spent a part of their studies abroad, as well as to receive foreign students. In 1999 Portugal signed the Bologna Declaration and thus committed to taking action in accordance with its terms. Nowadays, concluding their studies after 3 (polytechnics) or 4 years (universities) students can obtain a bachelor’s degree (licenciado), and after further 1.5–2 years – a master’s degree (mestre). Another 3 years of education completed with dissertation’s defense give the doctoral degree (doutor). Geography and geology as fields of studies are available at several universities in Portugal, including the largest one in Lisbon and the oldest one in Coimbra. Courses related to geography are available at numerous other educational institutions, including polytechnics. Higher schools also run other courses of study, which in their programs include courses in geographical sciences as supplementary subjects, useful to students in mastering the knowledge of their field.