WZORCE HARMONII OPARTEJ NA GEOMETRIACH NIEEUKLIDESOWYCH W ARCHITEKTURZE WSPÓŁCZESNEJ (CZĘŚĆ II)

Tradycja ładu przestrzennego w architekturze opartego na proporcjach matematycznych i kompozycji prostych brył geometrycznych wyrażona na piśmie sięga starożytności. Geometria euklidesowa, poszerzona w XVII wieku przez francuskiego matematyka i filozofa Kartezjusza (fr. René Descartes), aż do połowy XX wieku stanowiła nienaruszalną bazę architektonicznych poszukiwań twórczych w zakresie geometrii. Jednak poczucie ogromnego niewykorzystanego potencjału tkwiącego w nowych technologiach budowania bazujących na żelbecie i stali skłoniło niektórych twórców architektury do poszukiwania nowych środków wyrazu wykraczających poza ograniczenia klasycznej geometrii. Przełom, dokonany w latach 50. i 60. poprzedniego stulecia, rozpoczął nową erę architektury opartej na geometriach nieeuklidesowych. W artykule przedstawiono osiągnięcia takich pionierów, jak amerykański architekt pochodzenia fińskiego Eero Saarinen, Duńczyk Jørn Utzon i oraz aktualnie działających architektów duńskich (Kristoffer Tejlgaard and Benny Jepsen), którzy przyczynili się do wypracowania nowych wzorców dynamicznej ekspresji we współczesnej architekturze. Celem artykułu badawczego jest prezentacja indywidualnych osiągnięć na tym polu wymienionych powyżej zasłużonych twórców. Przeprowadzona analiza i studium przypadków wykazują śmiałość nowoczesnych kompozycji architektonicznych opartych na układach nieliniowych w stosunku do tradycyjnej modernistycznej architektury. Praca ma wartość edukacyjną i praktyczną, stanowiąc źródło wiedzy i inspiracji dla współczesnej twórczości architektonicznej.

The breakthrough that happened in the years fifties and sixties of the previous century, began a new era of architecture based on non-Euclidean geometries. The pioneers such as the Eero Saarinenand, Jørn Utzon and currently active architects Kristoffer Tejlgaard and Benny Jepsen contribute to the development of new patterns of dynamic expression in contemporary architecture. Analysis and Case studies show the bravery of modern architectural compositions based on nonlinear systems in relation to traditional modernist architecture. Spatial shaping of the architecture on the basis of spherical and ellipsoid geometry led to the creation of new architectural harmony based on non-Euclidean geometry – elliptical and spherical ones. The new means of expression used in the information era have broadly expanded the possibilities of spatial shaping in organic architectural design. Many creators can use the advantages of ellipsoidal paraboloids and spherical geometry. Especially the latter one enables the development of simple prefabricated elements, which made it possible to construct such a complex object as the Sydney Opera at a time when the designers did not have possibility to use computer techniques. However, in the years 30-50 – of the 20th century they could plan the execution of complex surfaces, covered with coatings in the prefabrication elements. Today it is moreover possible to build non-linear surfaces separated of the whole. Nowadays, designers can create patterns of the new organic architecture, by taking inspiration from nature not only by considering its visual beauty, but by observing its active interaction with the environment, and drawing from the palette of measures that provide non-Euclidean geometry.