Heroizm w Gułagu

Dla podjętego tematu istotne jest znaczenie występujących w tytule pojęć. Heroizm wyraża aksjologiczny i metafizyczny wymiar poświęcenia człowieka w imię wartości fundamentalnych dla sensu i celu jego istnienia. To właśnie pojęcie podpowiada antropologiczno--filozoficzne kryteria interpretacji literatury stanowiącej świadectwo życia w łagrze. Gułag wnosi natomiast do tak określonej interpretacji perspektywę historyczno-ideologiczną. Prezentując postawy heroiczne w Gułagu, literatura łagrowa potwierdza określone przez Maxa Schelera znaczenie heroizmu jako postawy moralnej i zarazem egzystencjalnej. Wyrasta ona z pozycji przekraczania własnego ja w ofiarnym akcie poświęcenia w imię wybranych wysokich wartości duchowych, moralnych, kulturowych. W ofiarnym akcie ja ludzkiego (aż do ofiary własnego życia) ujawnia się metafizyczna istota wartości, dla której jest on dokonywany. Ujawnia się także perspektywa metafizycznej nadziei na inne – prawdziwe – życie, nade wszystko po śmierci. Heroizm w Gułagu stanowił nie tylko zaprzeczenie rozpaczy  nicości, ale również świadectwo poświęcenia dla wartości przewyższającej system obozowy i ideologię komunizmu. Poświęcenie to oznaczało zgodę na cierpienie i śmierć w imię wybranej wartości. Literatura łagrowa podaje przykłady heroicznych postaw zajmowanych w imię religii, drugiego człowieka, wolności, rodziny, sztuki. Najbardziej reprezentatywne pod tym względem są utwory A. Sołżenicyna, W. Szałamowa, E. Giznburg, W. Bukowskiego. One też są przywoływane w niniejszej pracy.

The meaning of the concepts appearing in the title is of significance for the topic undertaken here. Heroism expresses the axiological and metaphysical dimension of human sacrihttps fice in the name of values fundamental to the sense and purpose of human existence. This very concept suggests anthropological-philosophical criteria of interpreting literature constituting a testimony to life in a prison camp. The Gulag, however, adds a historical-ideological perspective to such an interpretation. In presenting heroic attitudes in the Gulag, prison camp literature confirms the meaning of heroism as a moral and simultaneously existential stance, as described by Max Scheler. It originates from the position of transgressing one’s own I in the sacrificial act of self-sacrifice in the name of selected higher spiritual, moral and cultural values. In the sacrificial act of the human I (even up to the act of sacrificing one’s own life), the metaphysical essence of the values for which the act is being carried out is disclosed. The metaphysical perspective of hope for a different – authentic – life, in particular after death, is also discused. Heroism in the Gulag was not only the negation of despair and nothingness, but also a testimony of sacrifice for the value surpassing the camp system and the communist ideology. This sacrifice signified a reconciliation with suffering and death in the name of the selected value. Camp literature presents examples of heroic attitudes taken on in the name of religious values, a fellow human being, freedom, family or art. The most representative in this aspect are the works of: A. Solzhenitsyn, W. Shalamov, E. Ginzburg, W. Bukovsky. They are also cited in this work.