Hozjusz, Dantyszek, Kromer: biskupi warmińscy, humaniści, mecenasi kultury. Zarys problematyki

Biskupi warmińscy odgrywali istotną rolę na kulturowej i politycznej mapie mapie I Rzeczypospolitej. W XVI wieku ich szczególny wkład w rozwój kraju polegał na ich twórczości literackiej, zaangażowaniu w mecenat i krzewienie oświaty. Przykładem takiej postawy jest zwłaszcza postać kardynała Stanisława Hozjusza, biskupa warmińskiego w latach 1560–1579. Przedłożony artykuł służy ogólnemu przedstawieniu roli biskupów warmińskich w XVI wieku w obszarze nauki i kultury oraz omówieniu postaci Hozjusza na tle Jana Dantyszka (biskup warmiński 1537–1548) i Marcina Kromera (biskup warmiński 1579–1589) jako wybitnych humanistów, mecenasów i patronów. Opracowanie odwołuje się do wyników badań w zakresie nauk humanistycznych, a zwłaszcza historii i literaturoznawstwa, dokonując ich opracowania i syntezy. Ukazuje też aktualność tych wzorców osobowych również w kontekście dialogu Kościoła katolickiego ze współczesnym światem nauki i kultury.

The Bishops of Warmia played an important role on the cultural and political map of the Polish-Lithuanian Commonwealth. In the sixteenth century, their special contribution consisted of literary works, involvement in patronage and the promotion of education. This is particularly exemplified by the figure of Cardinal Stanislaus Hosius, bishop of Warmia in 1560–1579. The article presented here serves to give a general overview of the role of the Warmian bishops of the 16th century in the area of science and culture, and to discuss the figure of Hosius against the background of Jan Dantyszek (bishop of Warmia: 1537–1548) and Marcin Kromer (bishop of Warmia 1579–1589), as outstanding humanists, patrons and benefactors. The study refers to the results of research in the humanities, especially history and literary studies, elaborating and synthesising them. It also shows the topicality of these personal models also in the context of the dialogue between the Catholic Church and the contemporary world of science and culture.