Obozowa przemoc seksualna i obscena w relacji Lieby Tiefenbrun o przeżyciach w obozie płaszowskim

Artykuł koncentruje się na relacji złożonej przez Liebę Tiefenbrun w Tarnowie w maju 1945 roku (Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego – Zespół „Relacje” 301/1182). Dwudziestopięcioletnia kobieta zrelacjonowała swoje przeżycia z obozów w Płaszowie, Auschwitz, Stutthof i Praust. Jeden z przywołanych epizodów zdecydowanie wyróżnia się nie tylko na tle całości jej świadectwa, lecz również w odniesieniu do dominującej narracji o kobiecym doświadczeniu obozowym. Lieba Tiefenbrun opowiada o przemocy seksualnej wobec więźniarek Płaszowa. W jej relacji zastanawiające jest nie tylko pojawienie się wątku obłożonego silnym tabu, lecz także sposób, w jaki jest on podejmowany. Tiefenbrun przywołuje bowiem obsceniczny, wulgarny język więźniów i więźniarek. Jej relacja, przedstawiająca doświadczenia kobiet z Płaszowa, uświadamia, jak bardzo myślenie o przeżyciach obozowych zdominowane jest przez wiedzę i pamięć o KL Auschwitz-Birkenau. Skłania do tego, by raz jeszcze przejrzeć archiwa, tym razem pod kątem pomijanych w oficjalnym dyskursie wątków opowieści o kobiecym doświadczeniu obozowym.

The article focuses on the account made by Lieba Tiefenbrun in Tarnów in May 1945 (Archive of the Jewish Historical Institute – “Accounts” Unit 301/1182). The twenty-five-year-old woman reported on her experiences in the Płaszów, Auschwitz, Stutthof and Praust camps. One of the recounted episodes is markedly different from both the rest of her narration and from the dominating narration of camp experiences of women. Lieba Tiefenbrun recounts sexual violence against Płaszów women inmates. What is interesting in her account is not only the sole fact that it includes this strongly-tabooed motif, but also the way it is recounted: Tiefenbrun cites the obscene, offensive language of both male and female inmates. Her description of experiences of women in Płaszów shows how strongly the perception of camp experiences has been influenced by the knowledge and memory of KL Auschwitz-Birkenau. It induces one to have another look at the archives, this time focusing on those motifs in women’s accounts of camp experiences that have been left out of the official discourse.