Między przedmiotem a obrazem. Polaroidy w dialogu międzykulturowym

Artykuł skupia się na wielokrotnie podejmowanych kwestiach, dotyczących fotografii jako narzędzia komunikacji oraz tzw. analfabetyzmu wizualnego. Przedmiotem rozważań stał się specyficzny gatunek medium – fotografia natychmiastowa (polaroid), rozumiana nie tylko jako wizualny komunikat, ale i materialny obiekt. Wykorzystując badania z obszaru nowego materializmu i studiów nad rzeczami, analizom poddane zostały przypadki pojawiania się polaroidów na styku kontrastujących kultur. Dotyczy to m.in. używania procesów natychmiastowych przez pochodzących z krajów zachodnich antropologów, podróżników i artystów w trakcie podróży do regionów drugiego i trzeciego świata, zamieszkałych przez osoby niezaznajomione z tym rodzajem fotografii. Aparaty polaroid, które wynaleziono dla zachodnich fotografów rodzinnych stały się ważnym narzędziem międzykulturowej komunikacji, ale i przekupywania autochtonów, zawłaszczania kultur, rywalizacji politycznej oraz podkreślania cywilizacyjnej dominacji USA.

The author focuses on a question pursued upon numerous occasions and pertaining to photography as an instrument of communication and so-called visual illiteracy. The topic of such reflections turned out to be a specific genre of this medium – the instant camera (polaroid), comprehended not only as a visual communiqué but also as a material object. While making use of research from the domain of new materialism and studies dealing with objects, the conducted analyses focused on the appearance of polaroids at the junction of contrasting cultures. This pertains to, i.a. the use of instant processes by anthropologists, travellers, and artists from the West in the course of journeys to Second and Third World regions inhabited by persons unfamiliar with this type of photography. Polaroid cameras, invented for Western amateur photographers, became an important instrument of inter-cultural communication, but were also used for the purpose of bribing natives, taking over cultures, political rivalry, and emphasizing the civilizational domination of the USA.