Okruchy pamięci. Stanisław Olexiński, kolekcjoner lwowski

Artykuł poświęcony jest Stanisławowi Olexińskiemu (1865–1941), postaci niemal całkowicie zapoznanej, ale – jak się wydaje – dość istotnej dla historii sztuki i kolekcjonerstwa we Lwowie. Olexiński był sekretarzem administracyjnym Zakładu Narodowego im. Ossolińskich w latach 20. i 30. XX wieku, a także znanym kolekcjonerem. Jego bibliofilskie zbiory obejmowały głównie publikacje dotyczące teorii i historii sztuki, zgromadził także pokaźną, jak można przypuszczać, kolekcję rycin i rysunków polskich artystów. Zachowana szczątkowo korespondencja oraz dokumenty związane z Olexińskim odsłaniają jego pasję kolekcjonerską i działalność handlową w środowisku artystycznym. Listy od znanych artystów potwierdzają jego zaangażowanie i świadczą o dużej aktywności w pozyskiwaniu dzieł sztuki poprzez ich zakup bezpośrednio od twórców. Olexiński wymieniał dzieła ze swej kolekcji między innymi z Ossolineum, ale także przekazywał niektóre z nich różnym instytucjom, na przykład Galerii Miejskiej czy Muzeum Historycznemu we Lwowie. Niestety, losy kolekcji pozostają nieznane. Po śmierci właściciela w 1941 roku, wkrótce po wkroczeniu wojsk niemieckich do Lwowa, mogła ona zostać rozproszona lub zniszczona. Ostatnią wiadomością odnoszącą się do Olexińskiego jest list od kuratora Ossolineum Andrzeja Lubomirskiego z sierpnia 1941 roku, wskazujący, że osoba kolekcjonera wciąż budziła zainteresowanie, ale nie ma pewności, czy dotarł on do adresata czy też do jego małżonki. Cały artykuł to próba przywrócenia pamięci o postaci, która odegrała stosunkowo ważną rolę w życiu kulturalnym elit intelektualnych i artystycznych Lwowa.

This article is devoted to Stanisław Olexiński (1865–1941), a person almost completely unknown, but – as it seems – rather important for the history of art and collecting in Lviv (now Ukraine). Olexiński was the administrative secretary of the Zakład Narodowy im. Ossolińskich (Ossoliński National Institute) since 1919, as well as a well-known collector. His collection was focused mainly on publications on the theory and history of art, and he also gathered a sizeable portion of prints and drawings by Polish artists. Partially preserved correspondence and documents related to Olexiński reveal his passion for collecting and his commercial activities in the artistic community. Letters from well-known artists confirm his commitment and testify to his sturdy activity in acquiring works of art, both by purchasing them directly from the artists. Olexiński exchanged works from his collection with, among others, the Ossoliński Institute, also donated some objects to the City Gallery or the Historical Museum in Lviv. Unfortunately, the fate of the collection remains unknown. After Olexiński’s death in 1941, shortly after the German army entered Lviv, his collection may have been dispersed, sold or destroyed. The last piece of information relating to Olexiński is a letter from Andrzej Lubomirski, curator of the Ossoliński Institute, dated August 1941, indicating that the collector was still popular; nevertheless, it is uncertain whether letter reached him or his wife. The paper presented herein is an attempt to restore the memory of someone who played a relatively substantial role in the cultural life of Lviv’s intellectual and artistic elite.