Polskie kino. Obywatel a służba bezpieczeństwa

Film fabularny jako źródło historyczne jest często niedoceniany, podczas gdy pomimo swoich ambicji artystycznych i otwarcie subiektywnych narracji powinien być rozpoznawany i analizowany jako wartościowe źródło wiedzy o przeszłości. Autorki przedstawiają sposoby, w jakie polskie kino prezentowało i interpretowało Służbę Bezpieczeństwa oraz jej relacje ze zwykłymi ludźmi. Z filmów zrealizowanych zarówno przed, jak i po 1989 r. możemy się dowiedzieć zaskakująco wiele o metodach działania, inwigilacji, przesłuchaniach i torturach stosowanych przez tajne służby w niemal każdym okresie historii Polski. Polskie filmy przedstawiające teorię i praktykę Służby Bezpieczeństwa mogą być analizowane w odniesieniu do trzech różnych porządków: reprezentacji (opisywanie aparatu bezpieczeństwa PRL-u), dramatyzacji (zaprzęganie go do akcji filmowej jako czynnika modalnego) i aktualizacji (która odnosi współczesność do przeszłości i każe czytać historię przez współczesne konflikty, z czym także wiąże się problem lustracji).

Feature film as a historical source is frequently underestimated, while despite its artistic ambitions and openly subjective narration it should be recognized and analyzed as a valuable source of knowledge about the past. The article presents wide contexts and detailed insight into the ways how The Security Service of communist Poland and its relations with ordinary people have been represented and interpreted by the Polish cinema. Surprisingly enough we can learn a lot about methods, activities, surveillance, interrogations and tortures of the secret police during almost any period of Polish history from films made both before and after 1989. Polish films concerning the problem of the Security Service theory and practice could be analyzed according to three different orders: an order of representation, an order of dramatization and an order of updating, which refers directly to the problem of lustration and coming to terms with the past.