O reprezentatywności długoletnich, interdyscyplinarnych badań pasterstwa w Czarnohorze

Artykuł ma związek z publikacją wyników trzeciego etapu interdyscyplinarnych badań pasterstwa huculskiego, prowadzonych przez zespół pod kierunkiem Janusza Gudowskiego w jednym z masywów górskich pasma Czarnohory na Ukrainie, w latach 1999, 2009 i 2014 (Pasterstwo w Czarnohorze pod redakcją J. Gudowskiego, wyd. I, Lublin 2016). Autor artykułu polemizuje z tezą J. Gudowskiego, mówiącą o dużej reprezentatywności wyników tych badań. Polemika dotyczy zastosowanego podejścia badawczego (połonina jako obiekt badań zjawiska cechującego się zmiennością sezonowych powiązań gospodarczych), wyboru obszaru badań (wyłącznie połoniny śródleśne masywu Kukula, otoczone borami iglastymi), roli ochrony przyrody w pastwiskowym użytkowaniu połonin (pominiętej w omawianych badaniach) oraz wyłaniającego się z pracy obrazu stosunków własnościowych na połoninach a także ich zmian w okresie 1999–2014. Zdaniem autora polemiki niereprezentatywność obszaru badań odzwierciedla się w wynikach badań, m.in. w postaci nadreprezentacji gospodarstw bydlęcych oraz braku oznak sukcesji wtórnej na użytkowanych pastwiskowo połoninach. W artykule zwrócono uwagę na najbardziej istotne, zdaniem autora, cechy charakterystyczne czarnohorskiego pasterstwa, pominięte w badaniach zespołu J. Gudowskiego – utrzymującą się dużą rolę pasterstwa owiec oraz powszechność w zakarpackiej części Czarnohory wypasu, zarówno owiec jak i bydła, organizowanego przez poszczególne gromady terytorialne. Poruszono również zagadnienie zmienności sezonowych powiązań w gospodarce huculskiej, powodującej, że niektóre z uzyskanych przez zespół J. Gudowskiego wyników badań przeobrażeń pasterstwa Czarnohory w okresie 1999–2014, nie mogą być ekstrapolowane poza obszar masywu Kukula a tym samym nie mogą być reprezentatywne dla Czarnohory lub całej Huculszczyzny.

The paper discusses chosen results of the third part of long-time, interdisciplinary studies on Hutsul summer farming in the Chornohora mountains, published in a book titled Pasterstwo w Czarnohorze (the English title: Shepherding in the Chornohora). Janusz Gudowski (the book’s editor) claims that the representativeness of the research carried out by his team in a small part of the Chornohora (Mt Kukul), is high, which is a matter of discussion here. The paper’s author argues with the applied research approach, which does not take into consideration a possible variation of economic relations in different grazing seasons and its influence on summer farming change. Examples of changes investigated during this research, and caused by such a variation, are discussed in the paper as a separate category of interdisciplinary study results, which cannot be extrapolated outside the study area. Treating such results as representative could give a false view of summer farming changes. Above all, the study area used in this interdisciplinary research cannot be recognized in author’s opinion as representative, when only relatively small secondary grasslands were investigated, resulting, among others, in overrepresentation of cattle farms as well as a lack of secondary succession symptoms. Among the most important features of the Chornohora summer livestock farming, not represented in the study area, and not described in this book, are sheep grazing in general (despite the English title of this book, only cattle grazing was investigated during this research) and communal grazing, both sheep and cattle. A different view on the role of long-time pasture ownership changes (1999–2014) and relations between the nature protection and summer farming in the Chornohora (two protected areas with different protection zones) is also presented in this paper.