Obcy, inny, głupi. Figura wioskowego głupka w wybranych utworach Tadeusza Nowaka

Artykuł traktuje o figurze głupka wioskowego jako obcego w kulturze ludowej i typologii tego rodzaju kreacji w twórczości Tadeusza Nowaka w odniesieniu do współczesnych badań nad obcością. W centrum wywodu znajduje się sylwetka naznaczonego ułomnością i wyalienowanego ze społeczności indywiduum, które poprzez nieokreśloną formę istotowej odmienności jest czymś, co wymyka się jednoznacznej klasyfikacji i podważa struktury kulturowego podziału obcy–swój, balansując na pograniczu tych znaczeń. Przedmiotem analiz są zagadnienia roztrząsające problem obcości postaci pomylonego wobec archetypicznych kodów kulturowych, fenomenologicznych inicjacji oraz systemów etycznych. Metodologiczne tło stanowią koncepcje zaczerpnięte z rozpraw Bernharda Waldenfelsa i Zygmunta Baumana – choć nie podejmują tematyki wiejskiej kultury, wytyczają kierunki refleksji nad współczesnością, na wielu poziomach dialogując z ujęciami figury wioskowego głupka w kulturze ludowej oraz przetworzonymi realizacjami tego motywu w twórczości Nowaka.

The article discusses the figure of a village fool as an outsider in folk culture and the typology of this kind of creation in the works of Tadeusz Nowak in relation to the contemporary research on otherness. At the core of the exposition, there is the silhouette of an individual marked by disability and alienated from the community, which through an undefined form of essential distinctiveness is something that escapes clear classification and undermines the structures of cultural division between the foreign and the familiar, teetering on the border of these two meanings. Subject of the analysis involves issues that delve into the problem of otherness of a mentally disabled character in the face of the archetypical cultural codes, phenomenological initiations, and ethical systems. The methodological background is based in the concepts drawn from the writings of Bernhard Waldenfels and Zygmunt Bauman, which – although not addressing rural culture – provide directions for reflecting on contemporaneity as well as engaging with the interpretations of the figure of the village fool in folk culture at multiple levels and the transformed realizations of this motif in Nowak’s work.