Autonomy of Law in the European Conception of the Legal State

The principle of a democratic legal state has become a paradigm for modern democracies and an essential value of the EU. It still raises, though, emotional disputes. This text explores its selected aspects, specifically the theory of the autonomy of the legal system, discussing in this respect the findings of legal academics from different legislations, representing different legal systems and cultures. The following research focuses on the concept of systemicity as outlined by Hans Kelsen, which is confronted with Niklas Luhmann’s theory of social systems, eventually adapted in the legal sciences by Günther Teubner, to whom jurisprudence owes the theory of autopoietic law. The research includes reflections on the concepts of ‘rule of law’ and ‘legalism’ from the perspective of the autonomy of law, as well as its dimensions in the views of jurisprudence. Finally, the study presents the idea of the autopoietic nature of the legal system in the context of its features applicable in the EU legal framework – likewise in the constitutional state. The study concludes and presents evidence that concepts of the rule of law and legalism developed in the European conception of the democratic legal state – co-creating the paradigm of the systematicity of law in force since the beginning of the 20th century – are reflected in practice by the phenomenon of the legal system’s autopoieticity and autonomy based on social contextuality of law.

Zasada demokratycznego państwa prawnego stała się paradygmatem dla nowoczesnych demokracji i istotną wartością Unii Europejskiej; nieustająco budzi jednak emocjonalne spory. Niniejszy tekst bada wybrane aspekty tej zasady, koncentrując się szczególnie na teorii autonomii systemu prawnego, omawiając w tym kontekście wyniki badań przedstawicieli różnych systemów i kultur prawnych. Koncepcja systemowości prawa w ujęciu Hansa Kelsena zostaje na potrzeby pracy skonfrontowana z teorią systemów społecznych Niklasa Luhmanna, jak również jej wersją rozwojową przedstawioną przez Günthera Teubnera, któremu jurysprudencja zawdzięcza koncepcję autopojetycznego prawa. Badania obejmują refleksje na temat koncepcji „państwa prawnego” i „legalizmu” z perspektywy autonomii prawa, a także jej wymiarów. Praca podsumowuje ideę autopojetycznej natury systemu prawnego w kontekście jego cech mających szczególne znaczenie w procesie stosowania prawa UE. Autor stoi na stanowisku, w myśl którego koncepcja demokratycznego państwa prawnego – współkształtująca hierarchiczny i systemowy obraz prawa, aprobowany od początku XX w. – znajduje swoje odzwierciedlenie w praktyce w zjawisku autopojetyczności i autonomii systemu prawnego, opartej na społecznej kontekstualności prawa.