Jan Karski: mito y realidad de un testigo de la Historia

Punktem wyjścia niniejszego tekstu jest założenie, podzielane przez Maxa Webera i Clifforda Geertza, że człowiek to zwierzę zawieszone w sieciach znaczeń, które sam utkał: wówczas sama kultura to interpretacja tychże znaczeń, mit natomiast traktujemy jako konstrukcję kulturową wpisującą się w tworzenie poszczególnych społeczności. O ile społeczności tradycyjne wywodziły swoją genezę z mitów założycielskich, o tyle w społeczeństwach współczesnych funkcję tych mitów pełni wspólna historia i ideologia polityczna, co zauważył już Claude Lévi-Strauss. Raoul Girardet, dzieli współczesne mity polityczne na cztery kategorie: mitu Konspiracji, mitu Zbawiciela, mitu Złotego wieku i mitu Jedności. Mitologizacja postaci Jana Romualda Kozielewskiego, bardziej znanego dzisiaj jako legendarny i nieustraszony emisariusz Jan Karski, wpisuje się w kategorię mitu Zbawiciela – mimo, iż jego misja ostatecznie zakończyła się niepowodzeniem. Tymczasem postać Karskiego w literaturze podlega wszystkim paradoksom postaci literackiej, które dostrzegał Antonio Garrido Domínguez i Milagros Ezquerro. Co więcej, świadectwo Karskiego było i jest poddawane manipulacji, edycji i redakcji, zarówno przez wydawców jego książek, jak i przez autora filmu dokumentalnego poświęconego Shoah, Clauda Lanzmanna. Paradoksalnie, to właśnie fikcja literacka i powieść "Jan Karski" Yannicka Haenela poniekąd odbrązowuje mit Karskiego i ukazuje tę postać w całej jej złożoności, łącząc poczucie misji i obowiązku z bezsilną frustracją świadka Historii.