Kilka przykładów nawiązań do żywotów świętego Stanisława biskupa w sporach politycznych późnego średniowiecza

XV stulecie było na ziemiach polskich okresem zażartych sporów między władzą kościelną i państwową. Wybitni przedstawiciele episkopatu metropolii gnieźnieńskiej szeroko korzystali z obecnej w świadomości Polaków historii świętego biskupa, zamordowanego przez niesprawiedliwego władcę. Wiedza o nawiązaniach do żywotów św. Stanisława skłania nas do refleksji na temat obecności faktu historycznego w dyskursie politycznym (dziś powiedzielibyśmy – w polityce historycznej) i wykorzystania go do własnych celów. Najszerzej korzystał z tych zabiegów – lub też najwięcej dzięki Janowi Długoszowi wiemy o jego zabiegach – biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki. Hierarcha często odwoływał się do historii swego świętego poprzednika, by ustawić drugą stronę sporu, Bolesława Szczodrego, w pozycji władcy pałającego chęcią zemsty. Przypomnienie przez autora wybranych narracji ma na celu ukazanie owego elementu dyskursu politycznego późnego średniowiecza w ramach szeroko pojmowanej świadomości historycznej Polaków.

On the Polish lands the 15th century was a period of vehement disputes between the state and Church authorities. Prominent representatives of the Gniezno’s metropolitan province widely used the story of the holy bishop St. Stanislaus murdered by an unjust king – the story firmly attached to the historical consciousness of the Poles. Knowledge of the former references to the lives of St. Stanislaus leads us to a deeper reflection on the presence of historical fact in political discourse (today we would say – the historical policy) as a way to achieve someone’s goals. During this interesting period Bishop of Kraków, Zbigniew Oleśnicki, was the person who was using these treatments the most widely – thanks to the narrative of Jan Długosz. The bishop often referred to the history of his holy predecessor in order to put the other side of the dispute in the position of blood-thirsty Bolesław the Generous. The author reminds chosen narratives to show one ingredient of the late Middle Ages’ political discourses as a part of the broadly defined Polish historical consciousness (or historical awareness).