Od "Miserebitur" do "Cogitationes". Aspekty liturgiczne oraz teologiczno-pastoralne idee mszy o Najświętszym Sercu Jezusa

Contents: - Od "Miserebitur" do "Cogitationes" - tekst i tabele; - Pastoralne idee mszy o Najświętszym Sercu Jezusa; - Zakończenie

Pokazaliśmy, jak zmieniały się koncepcje teologiczne formularzy mszalnych ku czci Bożego Serca, zwłaszcza tych, które poprzedziły aktualny jej tekst w Mszale rzymskim Pawła VI. Można powiedzieć, że stanowiły one dla Ludu Bożego i jego pobożności jakby jego swoiste lex vivendi, które tworzyło się na żywo, na oczach całego świata. Mogliśmy się także przekonać, jak bardzo eklezjologia tamtych czasów zaważyła na rozwoju treści teologicznych zawartych w tekstach euchologii mszalnej – począwszy od stosowania założeń teologii pasterskiej aż do aktywnego uczestnictwa w misterium paschalnym Chrystusa w okresie odnowy liturgicznej. Trzeba stwierdzić, że omówione teksty mszy stanowiły wyłom w ówczesnej eklezjologii, której teologia pasterska była jakby z założenia podporządkowana. Euchologia mszy o Najświętszym Sercu Jezusa respektowała bowiem w pełni ówczesny stan badań, oraz świadomości eklezjologii w rozumieniu, tożsamości Kościoła i roli pasterza względem wiernych. Z drugiej strony jednak, tematyka zjednoczenia z Sercem Jezusa zawarta w formularzach otwierała uczestników eucharystycznego misterium na częstą Komunię świętą i pomogła przełamać chłód jansenizmu a tematyka Miłości ożywiła aktywny i personalny związek z Osobą Wcielonego Słowa. Treści poszczególnych formularzy mszalnych poruszają tematykę miłości miłosiernej Jezusa (Miserebitur) albo w nurcie mistycznym – miłości w sensie dulcedo amoris (Venite ad me), czy też suavitas amoris (Egredimini), która miała być powrotem do koncepcji zawartych w starożytnych sakramentarzach. Nowsze schematy mszy o Sercu Jezusa cechowały się już większą różnorodnością i próbowały pogłębiać koncepcje treści teologicznych w nich zawartych: albo koncentrowały się na tematyce Eucharystii (Sciens Jesus), wskazując na źródło miłości i przykład służby w postawie Jezusa, albo na ukazywaniu Jego miłości jako Syna Bożego w kluczu satisfactio (zadośćuczynienia, wynagrodzenia) – expiatio, propitiatio, reparatio (odpokutowania, przebłagania, naprawy), którego On dokonał za nas i dla nas. Obecna jest w tym także idea konieczności zadośćuczynienia ze strony człowieka, wynagradzania Bożemu Sercu za popełnione grzechy własne i całego świata. Tematy te wymagają oczywiście pogłębienia biblijnego, patrystycznego oraz teologicznego od strony liturgicznej i pastoralnej. Sięganie do źródeł liturgicznych i ich inspiracji pomoże uchronić kult Serca Jezusa przed spłyceniem i dać nowy impuls do jego dynamicznego rozwoju.

Notes: Tabele: 1) Zestawienie historyczno-liturgicznych danych autentycznych mszy o Sercu Jezusa od 1765 r., 2) Liturgiczne źródła oracji mszy Miserebitur, 3) Liturgiczne źródła oracji mszy Venite ad me, 4) Liturgiczne źródła oracji mszy Egredimini, 5) Liturgiczne źródła oracji mszy Sciens Jesus, 6) Liturgiczne źródła oracji mszy Cogitationes (1929), 7) Zestawienie czytań na uroczystość i wotywę mszy Cogitationes (1970), 8) Oracje mszy Miserebitur (1765) oraz Cogitationes (1929 i 1970) - zestawienie porównawcze, 9) Od Miserebitur do Cogitationes - porównawcze zestawienie formularzy