Wrzesień 1939. Nowe spojrzenie

Kampania wrześniowa, poprzedzająca ją walka dyplomatyczna, toczące się w jej trakcie działania zbrojne, wreszcie jej następstwa dla Polski – to wszystko ciągle jest przedmiotem niezmiernie pasjonujących badań i studiów. Problematyka ta od dawna mnie interesowała, więc starałem się zawsze możliwie na bieżąco śledzić najważniejsze, pojawiające się sukce- sywnie publikacje naukowe czy wspomnienia poświęcone tej tematyce. Jednak od bardziej pogłębionego zajmowania się tym zagadnieniem odpychała mnie wciąż swoista monotonia niemal wszystkich ujęć, począwszy od wspomnień i pamiętników różnych uczestników toczących się wydarzeń, na pogłębionych studiach skończywszy. Latami zastanawiałem się, dlaczego budowany jest w polskiej historio- grafii tak jednorodny obraz, zarówno skomplikowanej gry dyplomatycznej w okresie poprzedzającym wybuch wojny, jak i aspektów militarnych przygotowań do wojny oraz przebiegu kampanii wrześniowej. Pomijając nieliczne wyjątki, tak wybitnych historyków onej, krytycznej analizy poszczególnych, złożonych przecież wątków. Z czasem stało się to już denerwujące. O ile bowiem do 1989 roku pewne schematy pisania opraco- wań historycznych były jeszcze wytłumaczalne kontekstem politycznym, o tyle po tej dacie otworzyły się przecież możliwości rzetelnych, nie deter- minowanych takimi czy innymi potrzebami badań. Jednak skutek tego okazał się niewielki. Może poza solidnymi opracowaniami niemieckiej polityki zagranicznej okresu hitlerowskiego autorstwa Stanisława Żerki, większość pozostałych opracowań ciągle razi brakiem świeżości i odwagi w podejmowaniu nowych wątków, a zwłaszcza brakiem niemal jakiegokolwiek krytycyzmu zarówno wobec przekazów pamiętnikarskich, jak i wcześniejszych opracowań.