Aksjologia norm konstytuujących dostęp do informacji publicznej

The Act on access to public information is a normative act which reinforces the act of citizens expressed in the Art. 61 of the Constitution of the Republic of Poland to control the authorities and entities performing public functions. It is said that this is one of the fundamental rights of a political nature since its use creates the opportunity for requesting entities to directly learn about the activities of bodies performing public tasks and independently determine whether they are rational, which later may translate into specific voting decisions. Information or knowledge is therefore an intrinsic value. In the jurisprudence of administrative courts, the desire to guarantee the widest possible access to public information is visible, because it is an important guarantee of transparency of public life in a democratic state. On the other hand, the aforementioned transparency should be combined with values such as truth, human wellbeing or justice which ought to be taken into account in the actions of the authorities. From the perspective of this transparency and universal nature of the discussed legal institution, the concept of abuse of access to public information is an interesting issue that has appeared in the jurisprudence of administrative courts. According to the jurisprudence, it consists of an attempt to use access to public information to satisfy the curiosity of the person making the request or to settle his (personal) matters with his personal interests. It is emphasized that such actions may hinder or even prevent the implementation of the basic tasks of the requested authority, therefore the value (in the form) of the generally understood public good suffers. This article attempts to present the issue of the values underlying of the right of access to public information. The paper shows how administrative courts weigh the values behind the construction of access to public information against others, with a particular focus on protecting the public interest. The analysis was carried out on the basis of the jurisprudence of administrative courts and took into consideration the position of the doctrine.

Ustawa o dostępie do informacji publicznej jest aktem normatywnym konkretyzującym uprawnienie obywateli wyrażone w art. 61 Konstytucji RP do kontroli władzy oraz podmiotów wykonujących funkcje publiczne. Podkreśla się, że jest to jedno z fundamentalnych uprawnień o charakterze politycznym, bowiem przez jego zastosowanie powstają możliwości bezpośredniego zapoznania się przez podmioty wnioskujące z informacjami o działalności organów wykonujących zadania publiczne i samodzielnego stwierdzenia, czy są one racjonalne, co później może przełożyć się na konkretne decyzje wyborcze. Informacja lub wiedza stanowi zatem wartość samoistną. W orzecznictwie sądów administracyjnych widoczne jest dążenie do zagwarantowania możliwie szerokiego dostępu do informacji publicznej, ponieważ stanowi on istotną gwarancję transparentności życia publicznego w demokratycznym państwie. Ze wspomnianą transparentnością powinny natomiast łączyć się wartości takie jak prawda, dobro człowieka czy sprawiedliwość, bowiem działania organów władzy powinny być podejmowane z ich uwzględnieniem. Z perspektywy wspomnianej transparentności i powszechnego charakteru omawianej instytucji prawnej interesującym zagadnieniem, które pojawiło się w orzecznictwie sądów administracyjnych, jest koncepcja nadużywania dostępu do informacji publicznej. Zgodnie z orzecznictwem polega ono na próbie korzystania z instytucji dostępu do informacji publicznej dla zaspokojenia ciekawości osoby wnoszącej lub też załatwienia jej osobistych interesów. Podkreśla się, że takie działania mogą utrudniać lub nawet uniemożliwiać realizację podstawowych zadań organu, do którego się zwrócono, zatem cierpi na tym wartość w postaci ogólnie pojętego dobra publicznego. Niniejsze opracowanie stanowi próbę przybliżenia zagadnienia wartości leżących u podstaw prawa dostępu do informacji publicznej oraz pokazuje, w jaki sposób sądy administracyjne ważą wartości stojące za konstrukcją dostępu do informacji publicznej z innymi, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony interesu publicznego. Analiza została przeprowadzone na podstawie orzecznictwa sądów administracyjnych oraz przy uwzględnieniu stanowiska doktryny.