O potrzebie kosmopolitycznego obywatelstwa

Rafał Wonicki

Celem artykułu jest wskazanie na możliwość pogodzenia uniwersalnych norm etycznych z historycznymi i kulturowymi wartościami danego społeczeństwa. Te dwie perspektywy nie muszą się bowiem wykluczać, a ich połączenie jest możliwe dzięki idei obywatelstwa kosmopolitycznego w wersji umiarkowanej, w której każdy obywatel rozpoznaje określone wartości jako ważne dla wszystkich ludzi. Z uznania tych intersubiektywnie podzielanych wartości wynikałyby pewne ogólne zobowiązania nie tylko wobec współobywateli, ale również wobec nieobywateli. Jest to wersja patriotycznego kosmopolityzmu zasadzająca się na kompromisie między patriotycznym umiłowaniem ojczyzny i zobowiązaniami wobec współobywateli a kosmopolitycznym uznaniem praw obcych do ich odmienności i zobowiązaniami wobec niewspółobywateli. W tym celu rekonstruuję stoickie założenia kosmopolityzmu, następnie opisuję słabości paradygmatu nacjonalistycznego, by na końcu, odwołując się do założeń edukacji kosmopolitycznej Marty Nussbaum, wskazać na możliwości zmiany polskiego podejścia do wspólnoty politycznej i tożsamości narodowej, przedstawiając kilka możliwych pozytywnych konsekwencji takiej zmiany.