Spór o naród. Próba typologii stanowisk

,,Spór o naród” jawi się jako konsekwencja „sporu o człowieka”. Kolektywistyczne interpretacje bytu ludzkiego – które dewaluują jego transcendencję – pociągają za sobą kolektywistyczne rozumienie narodu. Podobnie też indywidualistycznie pojęty naród jest konsekwencją indywidualistycznego podejścia do człowieka – apoteozującego jego transcendencję. Z perspektywy personalizmu – który afirmuje transcendencję bytu ludzkiego, wpisaną między innymi w jego godność, całość bytową i podmiotowość praw – naród jawi się jako społeczność konieczna dla pełnej aktualizacji osobowych potencjalności człowieka. Każdy człowiek-osoba potrzebuje adekwatnych warunków dla własnego rozwoju i takie warunki ostatecznie znajduje w narodzie.