Organizacje uczące się. Model dla administracji publicznej

Karol Olejniczak

Publikacja bezpłatna, współfinansowana ze środków Unii Europejskiej, w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Publikacja jest efektem projektu pt. „Ministerstwa Uczące Się (MUS) – zestaw narzędzi diagnozy i wsparcia mechanizmów organizacyjnego uczenia się kluczowych dla polityk publicznych opartych na dowodach”. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej i realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet „Dobre Rządzenie”.

Celem książki jest odpowiedź na pytanie: Jaki jest mechanizm uczenia się organizacji publicznych? Opierając się na szeroko zakrojonym przeglądzie wcześniejszych studiów międzynarodowych oraz wynikach własnych, autorskich badań wykonanych w polskich ministerstwach i ich zagranicznych odpowiednikach, będziemy się starali wyjaśnić Państwu procesy i czynniki napędzające organizacyjne uczenie się w sektorze publicznym. Książka składa się z pięciu części. W rozdziale 1 pokazujemy, że problematyka organizacyjnego uczenia się i zarządzania wiedzą to ważna kwestia dla funkcjonowania współczesnego państwa, obecna we wszystkich dotychczasowych paradygmatach zarządzania administracją publiczną. Przedstawiamy też praktyczne wyzwania wykorzystania wiedzy i uczenia się w prowadzeniu skutecznych polityk publicznych. Dowodzimy, że uwagę należy skupić na organizacjach – ministerstwach i ich departamentach, ponieważ to na tym poziomie na co dzień polska administracja próbuje sprostać wyzwaniom polityk publicznych. Idąc za wnioskiem z rozdziału 1, w kolejnych dwóch rozdziałach książki eksplorujemy bogatą tradycję studiów nad organizacjami. Przystępując do przeglądu międzynarodowej literatury, postawiliśmy przed sobą trzy cele. Po pierwsze, chcieliśmy usystematyzować temat, przybliżyć Czytelnikom główne nurty dyskusji o roli uczenia się i wiedzy w organizacjach, toczące się na przestrzeni ostatnich 50 lat. Po drugie, zamierzaliśmy znaleźć inspiracje z zakresu metodyki badań – dowiedzieć się, w jaki sposób relatywnie abstrakcyjne i wieloznaczne koncepty zarządzania wiedzą i uczenia się organizacji były operacjonalizowane w badaniach empirycznych. Po trzecie, staraliśmy się zidentyfikować „białe plamy” na mapie dotychczasowej wiedzy o procesach organizacyjnego uczenia się, a tym samym wskazać kierunek naszego oryginalnego wkładu w poznanie tych zjawisk. Celom tym odpowiada struktura rozdziałów 2 i 3. W rozdziale 2 dokonujemy przeglądu trzech głównych nurtów międzynarodowej literatury, które rozwinęły się w ostatnich 50 latach: organizacyjnego uczenia się, organizacji uczących się oraz zarządzania wiedzą. W każdym przypadku przedstawiamy genezę nurtu, syntezę głównych źródeł jak również jej zalety i ograniczenia. Wyniki tego przeglądu są inspiracją dla zmiennych zależnych naszego modelu uczenia się (czyli procesów uczenia się). Rozdział 3 poświęcamy syntezie metodyki oraz wyników dotychczasowych badań empirycznych. Koncentrujemy się na wyłonieniu listy czynników wpływających na uczenie się organizacji. Większość z nich została następnie inkorporowana jako zmienne niezależne naszego modelu uczenia się organizacji. W rozdziale 4, bazując na systematycznym przeglądzie literatury dokonanym w poprzednich częściach, prezentujemy własny model organizacyjnego uczenia się. Przedstawiamy kolejne kroki jego empirycznej weryfikacji na polskim gruncie – od operacjonalizacji, poprzez analizę wyników badania ilościowego czterech polskich ministerstw, aż po zderzenie polskich wyników z wnioskami z zagranicznych wizyt studyjnych. Dzięki takiej procedurze mocno osadzamy rozważania nad organizacyjnym uczeniem się w praktyce polskiej administracji publicznej. Ukoronowaniem rozważań i analiz prowadzonych w tej książce jest rozdział 5. Prezentujemy w nim zintegrowane, systemowe podejście do organizacyjnego uczenia się w administracji publicznej. Jest ono mocno zakorzenione zarówno w międzynarodowej teorii, jak i w praktyce. Bazuje na wynikach naszych badań empirycznych – tych prowadzonych w polskich ministerstwach, jak również tych z dwunastu wybranych administracji krajów OECD. Wypracowane przez nas podejście jest pierwszym tego typu w Polsce. Rozdział ten stanowi klamrę spinającą narrację książki. Powracamy w nim do wyzwań zarysowanych w rozdziale 1, by zaproponować konkretne rozwiązania. Koncentrujemy się głównie na poziomie poszczególnych organizacji i ich mechanizmach uczenia się. W zakończeniu książki stawiamy także postulaty odnośnie do całego systemu polityk krajowych, jak i do kształtu debaty publicznej.