Utopia „perspektywy zdolności” Marthy Nussbaum

Esej jest poświęcony perspektywie zdolności Marthy Nussbaum. Jest to złożona wizja etyki społecznej, którą badam jako utopijną teorię wy­chowania. Ma ona trzy fundamenty filozoficzne. Pierwszym jest filozofia moralna Immanuela Kanta, według której każda jednostka powinna być trak­towana jako cel sam w sobie. Drugim – postulat Karola Marksa, by wyzwolić ludzkie potencjały, zduszone przez alienację. Trzeci stanowi koncepcja praw kobiet i mniejszości, jaką prezentuje w swoich dziełach John Stuart Mill. Jednak refleksja Nussbaum wykracza daleko poza teorie powstałe w XVIII i XIX wieku, odnosząc się do współczesnego świata i wyrażając dzisiejsze postulaty emancypacyjne. Przedstawia ona listę dziesięciu podstawowych „zdolności” jednostek, których realizację powinno umożliwić sprawiedliwe społeczeństwo. Są to: życie, zdrowie, integralność fizyczna, rozum praktycz­ny, afiliacja, kontrola nad środowiskiem, zmysły, zabawa i wyobraźnia, a tak­że bliskość z naturą. W integralności cielesnej chodzi o prawa reprodukcyjne oraz o dostosowanie środowiska do potrzeb osób z niepełnosprawnościa­mi. Edukacja i wychowanie mają usuwać przeszkody w realizacji wszystkich zdolności. Wyobraźnia i logiczne myślenie rozwijają umiejętność postawie­nia się w sytuacji kogoś innego, a więc przeciwdziałają dyskryminacji. Ce­lem sprawiedliwego społeczeństwa jest emancypacja wszystkich ludzi, co wymaga określonych ekonomicznych reguł. Stawia ona na kulturę humani­styczną, która byłaby dostępna dla wszystkich, uświadamiając ludziom bo­gactwo ich potencjałów.