Cywilizacja prawa kanonicznego i jej konstytucyjne podstawy

Canon 22 of the Code of Canon Law is about for the mechanism of canonization of civil law, which is the application of state law to certain matters regulated by canon law. The author notes that the same mechanism can also occur in the opposite direction (state law referring to the norms of canon law), and calls it, in reverse, the civilization of canon law. To justify the occurrence of this phenomenon, the author presents several examples from Polish law, in which norms – sometimes explicitly and sometimes not – refer to various rules and requirements of canon law. The author argues that the system of canon law is nothing more than the internal law of a voluntary association of persons, as mentioned in Article 12 of the Constitution.

Kanon 22 Kodeksu Prawa Kanonicznego przewiduje mechanizm kanonizacji prawa cywilnego, czyli stosowania prawa państwowego w niektórych sprawach przewidzianych prawem kanonicznym. Autor zauważa, że tożsamy mechanizm może też zachodzić w drugą stronę (prawo państwowe odwołujące się do norm prawa kanonicznego) i nazywa go na zasadzie odwrotności cywilizacją prawa kanonicznego. By uzasadnić zachodzenie tego zjawiska, autor przedstawia kilka przykładów z prawa polskiego, w których normy – czasem wyraźnie, a czasem nie wprost – odwołują się do różnych reguł i wymogów prawa kanonicznego. Mowa tu m.in. o uznawaniu osobowości kościelnych osób prawnych, uznawaniu małżeństw kanonicznych za tożsame w skutkach do świeckich, wymaganiu zgód i zezwoleń z prawa kanonicznego na cywilnoprawne obracanie dobrami doczesnymi (w tym na ich alienację), autonomii w organizacji nauki własnej religii w przedszkolu czy szkole, jak również wypowiadaniu się przez kompetentną władzę kościelną w zakresie zmiany przeznaczenia zamkniętych terenów cmentarnych. Wszystko to potwierdza istnienie tego zjawiska. Rodzi się jednak pytanie o konstytucyjne podstawy tej cywilizacji. Autor twierdzi, że system prawa kanonicznego jest niczym innym jak prawem wewnętrznym dobrowolnego zrzeszenia osób, o którym mowa w art. 12 Konstytucji. Jego konstytucyjny status jest zatem jaki sam, jak wszystkich innych zrzeszeń, w tym np. małych stowarzyszeń czy związków zawodowych. Wyjątkowość cywilizacji wynika jednak ze złożoności prawa kanonicznego, a także roli Kościoła w życiu społecznym i liczebności jego wiernych.