Pozycja ustrojowa sejmików koronnych za panowania Zygmunta III Wazy na podstawie akt sejmiku lubelskiego

Tematem rozdziału jest pozycja ustrojowa sejmików szlacheckich za panowania Zygmunta III Wazy oceniana na podstawie akt sejmiku lubelskiego. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy i na ile w postanowieniach sejmiku lubelskiego we wskazanym okresie wystąpiły zjawiska, którymi w literaturze przedmiotu uzasadniana jest opinia o przewadze sejmików nad sejmem i zaistnieniu zjawiska tzw. rządów sejmikowych. W tym celu przytoczone zostały występujące w literaturze przedmiotu poglądy na temat pozycji ustrojowej sejmików za panowania Zygmunta III Wazy. W dalszej części wskazane zostaną kompetencje sejmików, jakimi uzasadniana jest uzyskanie przez zgromadzenia partykularne kluczowej pozycji w państwie. Następnie dokonana została analiza laud sejmiku lubelskiego. W pierwszej kolejności przedstawiono zawarte w instrukcjach sejmikowych postulaty zwiększenia kompetencji sejmików – zwłaszcza w kwestiach skarbowo-wojskowych. W dalszej części przeanalizowane zostały sytuacje tzw. „brania uchwał do braci” przez posłów województwa lubelskiego. Zaprezentowano ostateczne decyzje podjęte we wskazanych sytuacjach przez sejmik. W dalszej części dokonana została analiza uchwał świadczących o kompetencjach sejmiku w zakresie skarbowości. Zwrócona uwagę na problematykę organów, przed którymi rozliczać się miał poborca. Podjęto także kwestię uzyskiwania przez sejmik kompetencji do szafowania kwotami z podatków. Wskazano na zmiany wprowadzane przez sejmik do sejmowych postanowień w kwestiach podatkowych. W dalszej kolejności podjęto kwestię uprawnień sejmiku w zakresie wojskowości – samodzielnego organizowania obrony i powoływania tzw. żołnierza powiatowego. Następnie podjęto problematykę limitowania sejmików lubelskich w badanym okresie. Zwrócona została uwaga na zawarte w laudach poglądy samej szlachty lubelskiej na stosunek sejmików do sejmu. Całość wieńczy podsumowanie, w którym na podstawie przeanalizowanych laud podjęto próbę oceny pozycji ustrojowej sejmików szlacheckich za panowania Zygmunta III Wazy.

The subject of the article is the poitical position of the regional council during the reign of Sigismund III Vasa, assesed on the basis of the files of the lubelskie voievodship regional council. The aim of the article is to answer the question whether and to what extent there were phenomena in the decisions of the lubelskie voievodship regional council in the indicated period, which in the source literature justify the opinion about the adventage of regional council’s over the Sejm. For this purpose, the views on the political position of regional council’s during the reign of Sigismund III Vasa were quoted in the source literature. In the further part, the competencies of the regional council will be indicated, which justify the fact regional council’s have gained a key position in the state. Then, the resoltions of the lubelskie voievodship regional council were analyzed. First of all, the postulates contained in the instructions of the regional council to increase competences of regional council’s were presented – especially in fiscal and military matters. In the following, the situations of „taking resolution to the brothers” (in polish „branie uchwał do braci”) by the deputies of lubelskie voievodship. The final decisions taken in the indicated situations by the regional council’s were presented. In the next part, an analysis of resolutions proving the competence of the regional council in the field of tresury was made. Attention was drawn to the issues of the authorities before which the tax collector was to be accountable. The issue of obtaining the powers to administer tax amounts by the regional council was also raised. Changes introduced by the regional council to the Sejm’s decisions on tax issues were pointed out. Subsequently, the issue of the powers of the regional council in the field of military – independent organization of defence and the appointment of so=called district soldier. Then the problem of the phenomena called „limitacja” in the lubelskie voievodship was taken up. Attention was paid to the views contained in the resolutions of the lubelskie voievodship nobility itself on the attitiude of the regional council to the Sejm. The whole is crowned with a summary in which, on the basis of the analyzed resolutions, an attempt was made to asses the politicial position of the regional council during the reign of Sigismund III Vasa.