Public finances have a significant impact on the stability of the tax system, the directions and scope of public spending and, consequently, on the financial balance and economic condition of the economy. Recent economic crises (the 2007 financial crisis, the COVID-19 pandemic and the war in Ukraine) have led to a strong imbalance in public finances and growing public debt in many economies around the world. The result of these events was the need to improve the efficiency of public finance management. Consolidation of public finances has become a priority for fiscal authorities in many countries. One of the key conditions for successful consolidation of public finances is to pursue a responsible fiscal policy and, above all, to increase the credibility of this policy. The main objective of this paper is to analyze and assess the factors determining the credibility of fiscal policy. It discusses fiscal rules and medium-term budget frameworks, transparency of fiscal policy, electoral systems and independent fiscal agencies. It also presents a broad review of empirical studies on the relationship between the above-mentioned determinants of fiscal policy credibility and the condition of public finances, defined by achieved fiscal results, such as budget expenditure, tax revenues, budget deficit and public debt. In this way, the importance of fiscal policy credibility in the process of public finance consolidation is assessed. The analyses carried out allow us to conclude that the effectiveness of fiscal instruments in supporting the consolidation of public finances in the European Union countries is not very high. Quantitative fiscal rules function relatively best, although it often happens that they are not complied with. The quality of medium-term budgetary frameworks is worse, which in most EU countries do not ensure the strengthening and improvement of the quality of the budget process in the long term. On the other hand, the analysis of the quality of fiscal institutions allows us to observe the following relationship: most countries of the "old" EU achieved higher indicators than countries that joined the EU relatively recently, although there are some exceptions to this rule. In the area of fiscal transparency, a similar relationship can also be observed: mature EU democracies are characterized by higher transparency of fiscal policy than relatively young democracies. Despite the use of institutional solutions that potentially strengthen the credibility of fiscal policy, there has been no significant progress in improving fiscal results in the European Union countries, which is caused, among other things, by the weakness of these institutions. Thus, fiscal institutions in European Union countries are not conducive to the consolidation of public finances.
Finanse publiczne mają istotny wpływ na stabilność systemu podatkowego, kierunki i zakres wydatkowania środków publicznych i w konsekwencji na równowagę finansową i kondycję ekonomiczną gospodarki. Ostatnie kryzysy ekonomiczne (kryzys finansowy 2007 roku, pandemia COVID-19 i wojna w Ukrainie) doprowadziły do silnego niezrównoważenia finansów publicznych i rosnącego zadłużenia gospodarek na całym świecie. Rezultatem tych zdarzeń była konieczność poprawy efektywności zarządzania finansami publicznymi. Konsolidacja finansów publicznych stała się priorytetem działań władz fiskalnych w wielu krajach. Jednym z kluczowych warunków udanej konsolidacji finansów publicznych jest prowadzenie odpowiedzialnej polityki fiskalnej, a przede wszystkim zwiększenie wiarygodności tej polityki. Głównym celem niniejszej monografii jest analiza i ocena czynników determinujących wiarygodność polityki fiskalnej. Zostały omówione reguły fiskalne i średniookresowe ramy budżetowe, przejrzystość polityki fiskalnej, systemy wyborcze oraz niezależne agencje fiskalne. Przedstawiony został także szeroki przegląd badań empirycznych dotyczących zależności pomiędzy wymienionymi wyżej czynnikami wiarygodności polityki fiskalnej a kondycją finansów publicznych, określoną poprzez osiągnięte wyniki fiskalne, takie jak wydatki budżetowe, przychody z podatków, deficyt budżetowy i dług publiczny. W ten sposób dokonana została ocena znaczenia wiarygodności polityki fiskalnej w procesie konsolidacji finansów publicznych. Przeprowadzone analizy pozwalają stwierdzić, że skuteczność instrumentów fiskalnych w zakresie wspierania konsolidacji finansów publicznych w krajach Unii Europejskiej jest niezbyt wysoka. Relatywnie najlepiej funkcjonują ilościowe reguły fiskalne, choć zdarza się nierzadko, że i one nie są dotrzymywane. Gorzej wygląda jakość średniookresowych ram budżetowych, które w większości krajów UE nie zapewniają wzmocnienia i poprawy jakości procesu budżetowego w dłuższej perspektywie czasowej. Natomiast analiza jakości instytucji fiskalnych pozwala zaobserwować następującą zależność: większość krajów „starej” UE uzyskała wyższe wskaźniki niż kraje, które przystąpiły do UE stosunkowo niedawno, choć istnieją pewne wyjątki od tej reguły. W obszarze przejrzystości fiskalnej również zaobserwować można podobną zależność: dojrzałe unijne demokracje charakteryzują się wyższą transparentnością polityki fiskalnej niż demokracje stosunkowo młode. Tak więc, mimo wykorzystywania rozwiązań instytucjonalnych (instytucji fiskalnych) potencjalnie wzmacniających wiarygodność polityki fiskalnej, brak jest dotychczas znaczącego postępu w poprawie wyników fiskalnych w krajach Unii Europejskiej, co spowodowane jest między innymi słabością tych instytucji. Tym samym, instytucje fiskalne w krajach Unii Europejskiej nie sprzyjają konsolidacji finansów publicznych.
