Niskie odpływy rzek w Polsce w warunkach ocieplenia klimatu

The aim of this study was to determine long-term trends in low river runoff across Poland and to assess their changes under climate warming. The analysis covered 147 gauging cross-sections located on 97 rivers. Annual, seasonal, and monthly specific low runoff values were examined for the period 1951–2020, including a comparison between two subperiods: 1951–1988 and 1988–2020. The Mann-Kendall test was applied to detect trends in low runoff, while the significance of changes between the subperiods was evaluated using difference significance tests. The results reveal spatially and temporally heterogeneous changes. Low seasonal runoff values showed predominantly increasing trends in winter and spring – observed in 119 (81%) and 92 (62%) gauges – whereas decreasing trends prevailed in summer and autumn, at 76 (59%) and 89 (61%) stations. The strongest downward trends in low specific runoffs were recorded in rivers of central and western Poland, while increasing trends dominated in the eastern and southeastern regions. Clustering of gauging stations according to changes in monthly low specific runoffs during the warming period allowed the identification of seven poorly regionally diversified types of change, corresponding to catchments with distinct environmental conditions and varying degrees of anthropogenic modification.

Celem pracy było ustalenie wieloletnich tendencji niskich odpływów rzek w Polsce oraz określenie ich zmiany na skutek ocieplenia klimatu. Badaniem objęto 147 przekrojów wodowskazowych zlokalizowanych na 97 rzekach. W pracy analizowano roczne, sezonowe i miesięczne niskie odpływy jednostkowe w wieloleciu 1951–2020, a także w podziale na dwa podokresy: 1951–1988 i 1988–2020. Do ustalenia trendów niskich odpływów wykorzystano test Manna-Kendalla, a do określenia jego zmian w okresie ocieplenia po roku 1988 – test istotności różnic. Wyniki wskazują na przestrzennie i czasowo zróżnicowane zmiany. Niskie odpływy sezonowe wykazały dominację trendów rosnących zimą i wiosną, odpowiednio w 119 (81%) i 92 (62%) przekrojach, natomiast latem i jesienią przeważały trendy malejące odpowiednio w 87 (59%) i 89 (61%) wodowskazach. Najsilniejsze trendy malejące niskich odpływów jednostkowych wystąpiły w rzekach centralnej i zachodniej Polski, podczas gdy we wschodniej i południowo-wschodniej części kraju przeważały trendy rosnące. Grupowanie przekrojów wodowskazowych ze względu na zmiany w okresie ocieplenia miesięcznych niskich odpływów jednostkowych pozwoliło na ustalenie słabo regionalnie zróżnicowanych siedmiu typów zmian zidentyfikowanych w zlewniach o odmiennych warunkach środowiskowych i przekształceniach antropogenicznych.