Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu "Doskonała Nauka II".
This monograph investigates stress and professional burnout among pre-schooleducators in Lublin. The study is grounded in pre-school pedagogy and pedeutology,also incorporating perspectives other disciplines, including psychology,medicine, and sociology.The research was structured around cognitive, theoretical, and practical objectives.The cognitive aim was to explore the phenomena of stress and professionalburnout in this specific group. The theoretical aim sought to identify the determinantsof stress and professional burnout among Lublin pre-school educators.The practical aim focused on developing guidelines for teachers and principals tosupport the prevention of burnout and mitigate stressors. A qualitative researchstrategy was employed, utilising a biographical method supported by an originalinterview questionnaire.An analysis of twelve biographical narratives from female pre-school educatorsin Lublin revealed that stress is an inherent aspect of their work. Its frequencyis influenced by factors such as personality, professional experience, career progression,and institutional position. This phenomenon is manifested across physiological,psychological, and behavioural levels. The study developed an originalcategorisation of stress and professional burnout determinants, identifying systemic,occupational, individual, and external factors. The research indicated thatoccupational and external determinants – over which pre-school educators havelimited influence – are the overriding causes of stress. The educators surveyedmost commonly cited conversations with loved ones, walks, contact with nature,and sleep as effective stress reduction strategies.The results show that pre-school educators in Lublin perceive professionalburnout as an integral part of their profession. Burnout affects both highly experiencedand newly appointed educators equally. Analysis further identified systemicand external conditions as the primary determinants of burnout. In challengingwork situations, female educators frequently seek informational support frommore experienced colleagues.This monograph adopts a theoretical-empirical approach, comprising threeparts: theoretical, methodological, and empirical. The theoretical section, spanningthree chapters, discusses the specifics of pre-school educators' work and thephenomena of stress and professional burnout in the teaching profession. Themethodological framework for the empirical research is presented in ChapterFour, with subsequent chapters presenting the analysis and interpretation of thefindings. The final chapter formulates conclusions and pedagogical implications,relevant not only to pre-school teachers and management but also to universitylecturers and prospective pre-school educators. The publication also includes anintroduction, conclusion, bibliography, lists of tables, figures, and graphs, alongsideappendices.The research, interviews, and subsequent analysis provide a basis for practicalconclusions, offering valuable insights for pre-school educators, superintendents,pre-school institution management, and academic staff involved in training futurepre-school educators.
Przedmiotem badań w niniejszej monografii był stres i wypalenie zawodowe nauczycieli wychowania przedszkolnego w Lublinie. Problematyka ta została osadzona na gruncie pedagogiki przedszkolnej i pedeutologii, lecz wymagała również odniesienia do innych dyscyplin naukowych, np. psychologii, medycyny czy socjologii. W pracy przyjęto podział celów badań naukowych na poznawcze, teoretyczne oraz praktyczne. Celem poznawczym było poznanie zjawiska stresu i wypalenia zawodowego wśród nauczycieli wychowania przedszkolnego w Lublinie, teoretycznym– identyfikacja uwarunkowań stresu i wypalenia zawodowego wśród nauczycieli edukacji przedszkolnej w Lublinie, natomiast cel praktyczny zmierzał do opracowania wskazówek dla nauczycieli oraz dyrekcji, których stosowanie wspomagałoby zapobieganie powstawaniu wypalenia zawodowego, a także niwelowanie czynników stresujących. W badaniach posłużono się strategią jakościową. Zastosowano metodę biograficzną z wykorzystaniem autorskiego narzędzia kwestionariusza wywiadu. Przeprowadzono analizę dwunastu narracji biograficznych nauczycielek wychowania przedszkolnego pracujących w Lublinie. Badania wykazały, że stres jest nieodzownym elementem ich pracy. Jego częstotliwość występowania zależy m.in. od: osobowości, doświadczenia zawodowego, stopnia awansu zawodowego oraz pozycji i zajmowanego stanowiska w instytucji. Wspomniane zjawisko uwidacznia się na trzech płaszczyznach: fizjologicznej, psychologicznej i behawioralnej. W wyniku przeprowadzonych badań stworzono autorski podział uwarunkowań stresu i wypalenia zawodowego. Wyszczególniono uwarunkowania: systemowe, zawodowo-pracownicze, indywidualne oraz zewnętrzne. Na wskutek przeprowadzonych badań stwierdzono, że nadrzędnymi uwarunkowaniami stresu są czynniki,na które nauczyciele edukacji przedszkolnej nie mają większego wpływu ,a więc uwarunkowania zawodowo-pracownicze oraz zewnętrzne. Badane nauczycielki wskazały, że najczęstszymi sposobami niwelowania i redukowania stresu są rozmowy z bliskimi, spacery i kontakt z naturą oraz sen. Uzyskane wyniki badań dowiodły, że lubelskie nauczycielki edukacji przedszkolnej traktują zjawisko wypalenia zawodowego jako „część” swojej pracy. Występuje ono tak samo często u osób z wieloletnim stażem jak u tych dopiero rozpoczynających pracę na powyższym stanowisku. Przeprowadzone analizy wykazały, że głównymi uwarunkowaniami burnout są uwarunkowania systemowe i zewnętrzne. Natomiast w trudnych sytuacjach zawodowych, badane kobiety mogą zwrócić się o pomoc do koleżanek z pracy, na ogół starszych i bardziej doświadczonych. Najczęściej jest to wsparcie o charakterze informacyjnym. Monografia ma charakter teoretyczno-empiryczny i składa się z trzech części, a mianowicie: teoretycznej, metodologicznej oraz empirycznej. Pierwsza część –teoretyczna – obejmuje trzy rozdziały, w nich omówiono specyfikę pracy nauczycieli wychowania przedszkolnego, a także zjawisko stresu i wypalenia zawodowego w profesji nauczyciela. W rozdziale czwartym zawarto metodologiczne podstawy własnych badań empirycznych, zaś w w dwóch kolejnych przedstawiono analizę i interpretację uzyskanych wyników badań. Natomiast w ostatnim rozdziale sformułowano wnioski oraz implikacje dla praktyki pedagogicznej, które mogą posłużyć nie tylko nauczycielom przedszkolnym czy dyrekcji placówek przedszkolnych, lecz również nauczycielom akademickim oraz wszystkim tym, którzy chcą w przyszłości wykonywać profesję nauczyciela edukacji przedszkolnej. Ponadto w skład publikacji weszły: wstęp, zakończenie, bibliografia, spis tabel, rysunków i wykresu, a także aneksy. Przeprowadzone badania, zgromadzone wywiady i ich analiza stały się fundamentem do sformułowania wniosków praktycznych, które mogą stanowić cenną wiedzę nie tylko dla nauczycieli edukacji przedszkolnej, lecz również dla kuratorium, dyrekcji placówek przedszkolnych oraz nauczycieli akademickich kształcących adeptów, którzy przygotowują się do pracy na stanowisku nauczyciela wychowania przedszkolnego.
