Międzynarodowa solidarność. Operacje pokojowe ONZ, NATO i UE

Instytut Zachodni

Joanna Dobrowolska-Polak

Koncepcja solidarności jest wpisana w system międzynarodowy. Składają się na nią działania służące ochronie ludności przed atakami (interwencje zbrojne i operacje pokojowe) oraz wsparciu w biologicznym przetrwaniu ludzi (pomoc humanitarna). Ucieleśniającym ją mechanizmem prawnym są zawarte w rozdziale VI i VII Karty Narodów Zjednoczonych akcje w razie zagrożenia pokoju i bezpieczeństwa: operacje pokojowe (podejmowane na podstawie art. 40 Karty NZ o zarządzeniach tymczasowych) oraz interwencje humanitarne (regulowane rozdz. VII Karty NZ). W latach dziewięćdziesiątych XX w. za główny jej wyraz uważano interwencję humanitarną. Operacje pokojowe – uruchamiane wówczas w skostniałej i nieprzystosowanej do nowych warunków zimnowojennej formie – były niedoceniane. Dopiero fiasko interwencji humanitarnych w Somalii i Rwandzie oraz przeformułowanie mandatu operacji pokojowych (rozszerzenie zadań żołnierzy i przyznanie im prawa używania siły nie tylko w samoobro- nie, ale również w celu realizacji zadań misji) pozwoliło na zrównanie oceny efektywności tych dwóch międzynarodowych działań. Nadużycie prawa do interwencji humanitarnej w 2001 r. (interwencja w Afganistanie) i w 2003 r. (interwencja w Iraku) spowodowało ograniczenie międzynarodowej aprobaty dla działań interwencyjnych i oddanie pierwszeństwa operacjom pokojowym. Sprzyjała temu skutecznie prowadzona reforma misji pokojowych ONZ oraz intensyfikacja operacji pokojowych prowadzonych przez organizacje regionalne: Organizację Paktu Północnoatlantyckiego (NATO), Unię Europejską (UE), Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), Organizację Państw Amerykańskich (OPA) i Unię Afrykańską (UA) oraz subregionalne: Wspólnotę Gospodarczą Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS), Wspólnotę Gospodarczą Państw Afryki Centralnej (ECCAS) i Wspólnotę Niepodległych Państw (WNP). W ostatnich latach operacje pokojowe stały się głównym sposobem reagowania społeczności międzynarodowej na konflikty zbrojne i stanowią dziś podstawową formę wyrażania międzynarodowej solidarności. W tym kontekście – i z perspektywy efektywności implementacji idei solidarności – warte określenia jest miejsce, jakie w konglomeracie akcji prowadzonych w ramach misji pokojowych zajmują – będące kwintesencją solidarności – działania na rzecz zagwarantowania ludziom poszanowania ich osobistych praw i swobód. Analizy zawarte w pracy prowadzone są na podstawie ewolucji operacji pokojowych ONZ, NATO i Unii Europejskiej, a potwierdzeniu wniosków służy badanie udziału Polski w misjach tych organizacji.