Wykorzystanie Biblii w tekście apokryficznym i kaznodziejskimna przykładzie staropolskich tłumaczeń perykopy o uzdrowieniusyna syna dworzanina

The aim of the paper is to apply the catalog of the most characteristic forms in which the Biblical text circulatedduring this period, recognized by Margriet Hoogvliet, to the Old Polish sources and to answer thequestion about possible differences in using the Bible in texts from divergent groups recognized by Hoogvliet.The article analyses two Old Polish texts referring to the same biblical pericope in Latin, namely, the healingof the courtier’s son (John 4: 45–54). One of the texts comes from a Polish-Latin collection of preachingmaterials, known as “Kazania augustiańskie”, dated to the turn of the 15th and 16th centuries, while thesecond one is included in “Rozmyślanie przemyskie”, the most extensive Polish Apocrypha, dated to wellbefore the beginning of the 16th century. In this paper I discuss the differences between the ways in whichthis pericope had been translated and interpreted in these two texts. The analysis lead to the conclusion thatthe ways of using the fragments of the Bible are different in texts from both groups. The reasons of suchdifferences are mostly the functions of respective texts, and their intended use. Moreover, it can be assumedthat in medieval Poland there were all the forms recognized by Western researchers, even though only traces– but very different from each other – of their presence have preserved.

Celem artykułu jest odniesienie zaproponowanego przez Margriet Hoogvliet katalogu najbardziej typowychform funkcjonowania i obiegu tekstu biblijnego w średniowieczu do zachowanego materiału staropolskiegooraz próba odpowiedzi na pytanie, czy sposób traktowania fragmentów Pisma św. w tekstachz różnych grup jest odmienny. Aby to uczynić, porównano sposoby wykorzystania i komentowania perykopybiblijnej o uzdrowieniu syna dworzanina w dwóch polskich tekstach: „Kazaniach augustiańskich”,pochodzących z polsko-łacińskiej kolekcji materiałów kaznodziejskich, oraz w „Rozmyślaniu przemyskim”,najobszerniejszym staropolskim tekście apokryficznym. W artykule przedstawiono analizę różnicmiędzy tłumaczeniem i objaśnieniem tej perykopy w obu tekstach. Analiza ta prowadzi do wniosku, żesposób traktowania fragmentów z Pisma św. w obu tekstach jest różny, różnice zaś wynikają przede wszystkimz funkcji obu tekstów i celu przyświecającego pisarzowi. Ponadto można sądzić, że w Polsce istniaływszystkie rozpoznane przez badaczy zachodnich formy, mimo że zachowały się tylko ślady – ale bardzozróżnicowane – ich obecności.