Właściwości składniowe i słowotwórcze języka familijnego Joachima Lelewela (na podstawie listów do najbliższych)

Celem artykułu jest charakterystyka zjawisk składniowych i słowotwórczych ujawniających się w języku familijnym Joachima Lelewela. Materiał językowy pochodzi z jego listów adresowanych do rodziny, które weszły do dwutomowej edycji Żupańskiego. W interpretacji zjawisk językowych łączono perspektywę socjolingwistyczną z historycznojęzykową. Ze względu na to, że idiolekt Lelewela kształtował się pod wpływem różnych odmian polszczyzny, opis właściwości obu systemów wymagał konfrontacji materiału badawczego z opracowaniami monograficznymi i leksykonami traktującymi o polszczyźnie ogólnej XVIII i XIX wieku oraz publikacjami poświęconymi odmianie północnokresowej i dialektowi mazowieckiemu. Wyróżnikiem języka badanej korespondencji jest występowanie form wariantywnych na obu charakteryzowanych poziomach systemu gramatycznego oraz łatwość tworzenia okazjonalizmów, potwierdzono ponadto związki języka familijnego Lelewela z polszczyzną potoczną i dialektalną – mazowiecką i północnokresową, z którą łączyć należy także inną cechę języka jego listów – archaiczność.

The purpose of the article is to characterize syntactic and word-formation phenomena that appear in thefamily language of Joachim Lelewel. The language material originates from letters addressed to his family,which were included in Żupański’s two-volume publication. The sociolinguistic and historical-linguisticperspectives were combined in the interpretation of language phenomena. Due to the fact that Lelewel’sidiolect was influenced by several varieties of Polish, the description of the properties of both systemsrequired a confrontation of research material with monographic studies and lexicons dealing with generalPolish of the 18th and 19th centuries as well as publications devoted to the northeast variety and the Masoviandialect. The distinguishing feature of language from the researched mail is the occurrence of variant forms atboth characterized levels of the grammar system and the ease of creating occasionalisms. Additionally, therelationships of Lelewel’s family language were confirmed with colloquial and dialectal Polish – Masovianand North-Eastern Polish – with which archaic language of his letters should also be associated.