Popular religion as morality, interpretation and process

The purpose of this article is to show that popular religion, just as any other rational system, should be analysed as a set of values, which individuals can support with strong reasons. This statement, essential for my argument, comes from Weber's idea of Wertrationalität, which was developed in Florian Znaniecki's theory of cultural reality and Raymond Boudon's theory of axiological rationality. More specifically, I would like to demonstrate that popular religion is (a) a rational model for reality, since it expresses aspirations and moral values of a peasant group and (b) a rational model of reality, since it constitutes an adequate interpretation of the group's experience. These two assumptions lead to the conclusion that (c) religion is a dynamic process and undergoes transformations according to strength of the reasons which support religious reforms. As a consequence, I shall attempt to prove that in terms of understanding religious phenomena this approach is superior to functionalism, which since the time of Stefan Czarnowski has dominated Polish human sciences. The material to illustrate this thesis is drawn from my monograph of the village Żmiąca, which is the longest studied village not only in the Polish but also in worldwide anthropological literature

Celem artykułu jest pokazanie, że religia popularna powinna być — tak samo jak każdy inny racjonalny system — analizowana jako zbiór wartości, na rzecz których jednostki mogą dawać silne racje. To kluczowe dla tej pracy twierdzenie wywodzi się z Weberowskiej idei Wertrationalität, której rozwinięcie możemy znaleźć w pracach Raymonda Boudona (axiological rationality) i przede wszystkim w teorii rzeczywistości kulturowej Floriana Znanieckiego, która postrzega świat ludzki jako dynamiczny świat wartości i skierowanych na nie działań. W szczególności chcę pokazać, że religia ludowa jest (a) racjonalnym modelem dla rzeczywistości, gdyż jest wyrazem dążeń i wartości moralnych grupy, popartym silnymi racjami, oraz (b) racjonalnym modelem rzeczywistości, gdyż stanowi adekwatną interpretację doświadczenia grupy. Z tych dwóch założeń wynika, że (c) religia jest dynamicznym procesem i ulega przemianom w zgodzie z siłą racji, jakie można podać na poparcie danych reform. W konsekwencji udowadniam wyższość teorii Znanieckiego w rozumieniu zjawisk religijnych nad dominującym w polskiej humanistyce funkcjonalizmem, którego najbardziej wpływowym reprezentantem był durkheimista, Stefan Czarnowski. Materiał ilustracyjny czerpię z mojej monografii wsi Żmiąca, która jest najdłużej badaną wsią nie tylko w polskiej, ale i w światowej literaturze antropologicznej

24 cm