Autorka zajmuje się zagadnieniem wykorzystywania w tekście literackim struktury i tematyki mitu oraz związanego z nim rytuału. Przedstawia związki między literaturą a mitem rozpatrywane w kilku aspektach: nawiązań do struktury, tematu, funkcji. Eseje zamieszczone w książce mają charakter interpretacyjny, choć ich poszczególne fragmenty są próbą usystematyzowania używanych pojęć i wyróżnianych kategorii. W swoich rozważaniach autorka wykorzystuje konteksty antropologiczne, filozoficzne, religioznawcze, przede wszystkim zaś formułowane w XX wieku koncepcje mitu i rytuału. Monografia prezentuje twórczość wybranych pisarzy przez pryzmat strategii mityzacji. Omówione zostają teksty prozatorskie polskich autorów powstałe przede wszystkim w drugiej połowie XX wieku i w pierwszych latach kolejnego stulecia. Ich wspólnym mianownikiem jest poszukiwanie porządku rzeczywistości, źródeł wyobrażeń o niej i wreszcie własnej tożsamości. Wyróżnienie kręgów tematycznych stanowiło kryterium kompozycyjne - książka została podzielona na trzy części. W pierwszej z nich: Centrum i peryferia - w poszukiwaniu porządku świata omówione zostają utwory, które nawiązują do mitu jako opowieści o uporządkowanej Całości. Autorka wskazuje na obecność specyficznego nurtu w polskiej prozie, którego wyznacznikiem jest mityzacja rozumiana jako szczególny rodzaj ukształtowania dzieła, charakteryzuje jej podstawowe cechy. Charakteryzuje również nawiązania do koncepcji mityzacji i do prozy Brunona Schulza. Interpretuje utwory Tadeusza Nowaka, Andrzeja Stasiuka i Olgi Tokarczuk pod kątem wykorzystania w nich nawiązań do struktury i funkcji mitu. Dwa rozdziały zostają poświęcone esejom, w których autorka dostrzega nawiązanie do rewelatorskiej funkcji mitu. Są to utwory Wojciecha Karpińskiego, Marka Zagańczyka i Adama Szczucińskiego, w których fundamentem oglądu świata jest odniesienie do kultury włoskiej oraz Praski elementarz Aleksandra Kaczorowskiego, w którym taką rolę pełni Praga, będący jednocześnie opowieścią o szczególnej czasoprzestrzeni wyobrażonej. Część druga Pejzaże dzieciństwa - w poszukiwaniu źródeł zawiera rozważania i interpretacje dotyczące wykorzystania motywu dzieciństwa w perspektywie mityzującej. Omówione zostają utwory Tadeusza Konwickiego i Tadeusza Nowaka. Analiza debiutanckich Przebudzeń Nowaka pozwala wskazać charakterystyczne dla doświadczeń bohaterów polskiej prozy drugiej połowy XX wieku wykorzystującej nawiązania do mitu etapy uświadamiania sobie braku. Doznanie utraty obejmuje podstawowe obszary ludzkiej egzystencji (sferę sacrum, doznań metafizycznych, systemu wartości, poczucia sensu) i prowadzi do przekonania, iż jedynie opowieść wyrażać może tęsknotę za Całością i pełnić rolę scalającą ludzkie doświadczenie. W części tej znalazł się także rozdział dotyczący prozy, w której ukazywane jest dzieciństwo w PRL-u, omówionej także w kontekście wykorzystania strategii mityzacyjnej. Dominującym tematem w części trzeciej: Pejzaże wewnętrzne - w poszukiwaniu siebie, są rozważania dotyczące tożsamości w powiązaniu z problematyką zawartą w pojęciu inicjacji. Autorka wychodzi od omówienia pod tym kątem powieści Józefa Wittlina, wskazuje na obecność schematu inicjacji w twórczości Czesława Miłosza, wreszcie bada w tym kontekście prozę lat dziewięćdziesiątych. W trzech ostatnich rozdziałach tropy mitu i rytuału wiodą ku problematyce związanej z rozpoznawaniem przez bohaterów własnej tożsamości, zarówno w konfrontacji z innym, jak i z własnym pochodzeniem. Odniesienie fabuły oraz metod konstruowania dzieła do kontekstu mitycznego i rytualnego pozwala zaobserwować z jednej strony różnorodność tych realizacji, z drugiej jednak - punkty wspólne wskazujące tendencje prozy drugiej połowy XX wieku i początków XXI. Łączą je próby odpowiedzi na kluczowe pytania egzystencjalne oraz rozpoznania dotyczące roli dzieła literackiego jako opowieści scalającej, choć te ostatnie nie zawsze muszą przynosić optymistyczne odpowiedzi.
In her book, Dorota Siwor examines the issue of using the structure and theme of myth - and the ritual that is associated with it - in literary works. She analyzes the affinities between literature and myth from several perspectives - those of structure, theme, and function. Essays included in this book are interpretative in character, though they also offer a systematic account of the notions and categories used within the text. In her deliberations, the author refers to anthropological and philosophical contexts, as well as to religious studies, but her primary point of reference are concepts of myth and ritual developed in the twentieth century. This monograph looks at the work of chosen authors through the lens of a mythization strategy. The analysis focuses on Polish prose composed in the second half of the twentieth century and in the first several years of the twenty-first century. What all these texts have in common is the search for order in the surrounding world, for the sources that influence the perception of reality, and, last but not least, for one’s own identity. The book is divided into three parts, each devoted to a specific thematic field. The first part, Center and Periphery - In Search for Order, concerns texts that refer to myth as a structured Totality. The author points to a peculiar tendency in Polish prose that is characterized by an understanding of mythization as a specific way of constructing the text; and she describes the primary features of this tendency. She also examines the references to the concept of mythization and to the prose of Bruno Schulz. She interprets works by Tadeusz Nowak, Andrzej Stasiuk, and Olga Tokarczuk, tracing the use of references to the structure and the function of myth within these works. Two chapters are devoted to essays, in which the author uncovers allusions to the revelatory function of myth. These are works of Wojciech Karpiński, Marek Zagańczyk, Adam Szczuciński - where Italian culture becomes the cornerstone on which an entire worldview is based - and Praski elementarz by Aleksander Kaczorowski - where Prague plays a similar part - which is also a tale of a peculiar, imagined spacetime. The second part, Childhood Landscapes - In Search of the Origins, presents reflections and interpretations of the use of the childhood motif from a mythization perspective. Works of Tadeusz Konwicki and Tadeusz Nowak are analyzed here. Examination of Nowak’s debut, Przebudzenia [Awakenings], brings to light the gradual apprehension of absence that is a characteristic experience for protagonists in Polish prose of the second half of the twentieth century that refers to myths. Loss encompasses all fundamental aspects of human existence (the sphere of sacrum, the metaphysical experience, system of values, the meaning of life) and leads to the conviction that only narratives can truly express the longing for Totality and that only they can be the force that reintegrates human experience. This part also features a chapter on prose depictions of childhood in the Polish People’s Republic, also in the context of mythization strategies. Part three, Inner Landscapes - In Search of Oneself, focuses on considerations relating to identity in connection to the problematics associated with the notion of initiation. The author begins the exploration of this theme with Józef Wittlin’s novel, then points to the presence of initiation patterns in the work of Czesław Miłosz, and finally shifts her focus to the prose of the nineteen-nineties. Traces of myth and ritual lead in the final three chapters to questions concerning the recognition of their own identity by literary protagonists – when faced with questions of their own descent as well as that of the Other. Placing the plot and the methods of arranging literary works in mythical and ritualistic contexts highlights the diversity of their incarnations, but it also emphasizes the common elements, which indicate the tendencies in prose of the second half of the twentieth century and the early twenty-first century. What they have in common is the attempt to answer fundamental existential questions and the recognition of the literary work as a reintegrating narrative, though the answers it brings are not necessarily optimistic.
