"I like taboo" : queering the cinema of Krzysztof Zanussi

W polskim kinie nigdy nie mieliśmy do czynienia z takimi zjawiskami, jak kino gejowskie czy rodzima odmiana New Queer Cinema. Nie brakuje w nim jednak nienormatywnych bohaterów oraz elementów, motywów i znaków queerowego pożądania, estetyki i spojrzenia, które przez badaczy były dotychczas ignorowane. Na ową utajoną obecność odmieńców w kinie polskim wpływ miał przede wszystkim specyficznie polski dyskurs dotyczący homoseksualizmu. W dyskursie publicznym homoseksualizm pozbawiony był (zwłaszcza w epoce komunizmu) swojej reprezentacji, a nie posiadając reprezentacji właściwie nie istniał w świadomości zbiorowej. Owa niewidzialność – paradoksalnie – przyczyniła się do tego, że odmieńcy swobodnie przeniknęli do wnętrza kultury narodowej. Z kodami queerowego pożądania mamy do czynienia przede wszystkim w filmach Krzysztofa Zanussiego, jednego z najważniejszych polskich reżyserów epoki komunizmu, który od lat funkcjonuje w przestrzeni publicznej jako moralny autorytet. W jego filmach (a zwłaszcza w "Barwach ochronnych") język ukrycia tai nie tylko tajemnicę polityczną, ale i seksualną: obie funkcjonują bowiem na podobnych zasadach.

The specific Polish discourse on homosexuality was devoid of queers (especially in the era of communism) and their representations. This invisibility – paradoxically – has contributed to the fact that queers easily penetrated into the core of the national culture. In Polish movies one can easily trace numerous characters, elements and themes permeated with queer desire. The codes of queer desire are also present in the films of Krzysztof Zanussi, one of the most important Polish directors of the communist era, who is seen as a moral authority in Polish public space. The ‘language of disguise’ used in his films (especially in "Camouflage") not only hides political secrets, but also sexual ones; they both operate on a similar premise.