Język jako determinant tożsamości narodowej i państwowej w Pakistanie i Bangladeszu

Badania prowadzone nad zjawiskami takimi, jak nacjonalizm, poczucie świadomości narodowej i państwowej czy też powstawanie i rozwój narodów oraz państw, wiodą zwykle do zgodnego wniosku, że język, funkcjonując jako kod symboliczny, a także jako jeden z wykładników tożsamości grupowej oraz jednostkowej, stanowi ważny i nieodzowny czynnik mający wpływ na kształtowanie się narodu oraz na modelowanie państwa. W niniejszym artykule podejmuję problem zwrotnej relacji między językiem a tożsamością narodową i państwową na przykładzie dwóch państw południowoazjatyckich: Islamskiej Republiki Pakistanu oraz Ludowej Republiki Bangladeszu. Głównym celem rozważań jest ukazanie różnicy pomiędzy procesem samoistnego kształtowania się tożsamości narodowej – zarówno w jej aspekcie jednostkowym, jak i grupowym – w którym język odgrywa kluczową rolę (Bangladesz), a próbami kształtowania ponadjednostkowej, zbiorowej tożsamości narodowej (pojmowanej w tym przypadku – jak można się będzie przekonać w toku dalszych rozważań – na równi z tożsamością państwową) poprzez wykorzystanie języka jako jednego z zasadniczych czynników narodowo- i państwowotwórczych (Pakistan).