"Orzech terroryzuje miasta" : uwalnianie obiektu w "Vasco da Gama" Gellu Nauma

Niniejszy artykuł zawiera analizę poematu surrealistycznego Vasco da Gama (1940), jednego z wczesnych dzieł Gellu Nauma. Głównym celem jest zrekonstruowanie strategii estetycznej głównego reprezentanta rumuńskiego surrealizmu, która zakłada taką transformację obrazowania, by wyjawić prawdziwą naturę obiektów poetyckich. Naum opiera się tutaj na eseju programowym André Bretona Kryzys przedmiotu z 1936 roku. Autor artykułu rozważa naczelną zasadę surrealizmu przyjętą przez Nauma, uwalniającą obiekt z ogłupiających uniformów poprzez pozbawienie go kontekstu codzienności. Nie pozostaje on biernym przedmiotem rozgrywek świadomości, a bohaterem, który wręcz pożera obserwatora. Język poetycki, pełen niekończących się transformacji, akompaniuje bezładnej orgii pochłaniania. Koncept "uwalniania" obiektu jest rozumiany zarówno jako "wyzwalanie", jak i "wypuszczanie". Pozbawione pierwotnej funkcji przedmioty zyskują nową tożsamość w procesie animizacji lub antropomorfizacji. Vasco da Gama proponuje specyficzny rodzaj wrażliwości oparty na swobodnej wyobraźni i zachęca czytelnika do odkrycia nowych relacji pomiędzy słowem a rzeczą.

The paper analyses one of the Gellu Naum’s poetic masterpieces, Vasco da Gama. The main aim is to reconstruct Naum’s aesthetic premises that lead him to transform the images to reveal the real nature of the poetic objects. The theoretical background for Naum is created by the André Breton’s essay Crise l’objet (1936). The article presents the crucial imperative in the Romanian Surrealism leader’s appeal, the object to be stripped of cretinizing uniforms and liberated by removing from the quotidian context. Rather than an inert object engulfed by the perceiving consciousness, the liberated thing becomes active and devours its observer. The language of permanent and fluid transformations accompanies a promiscuous, perpetual orgy of devouring. The concept of "liberation" is claimed as both "emancipation" and "release". Disfunctional objects gain a new identity, being anthropomorfized or animated. Vasco da Gama propose a special type of sensibility reclined on an unruly imagination and encourages the reader to discover new relations between the object and the word.