Figury pożądania, figury pisania w wybranych nowelach Stefana Grabińskiego

The interpretation of first three short stories leads to characteristics of figures of desire in these pieces. Erotic desire is there mediated by fantasy (the smell of roses, Saint Cecilia, a statue of archangel Michael), which a protagonist establishes in order to avoid dangerous immediacy of desire, and at the same time wants to annihilate the fantasy on purpose of achieving unreachable Real. Constant fluctuation between erotical fascination and thanatological repugnance is interpreted in perspective of psychoanalisis and as a metaphore of writing since such a feeling is an irreducible aspect of an act of creation. The analysis of two latter short stories starts when the interpretation of previous ones finished, as they undertake the problem of author's self-awareness and the vague border between the literary and non-literary. Considering these leads to the constatation that Grabiński expresses the problems of autoreference using erotic metaphors.Discovering the parallels between figures of desire and figures of writing reveals the need for a new kind of discourse to comment Grabiński's work, a discourse which is suggested and performed in the dissertation. Following Blanchot, Derrida, Barthes, Quignard and Markowski, the authoress attempts to express erotical – thanatological desire, ambivalent fascination, affirmativeness nad negativeness that in her mode of reading determine Grabiński's work.

Niniejsza praca przedstawia interpretacje pięciu nowel Stefana Grabińskiego (Na wzgórzu róż, Tajemnica hrabiego Maspery, Podzwonne, Dziedzina, Wizyta), nowel stosunkowo rzadko komentowanych przez badaczy twórczości pisarza, jako że sytuują się one na obrzeżach estetyki fantastycznej, z jaką tego twórcę się zazwyczaj identyfikuje. Celem niniejszych analiz jest nie tylko przypomnienie tych mniej znanych tekstów, lecz także polemika z utrwalonym w recepcji stereotypowym obrazem Grabińskiego, poprzez ukazanie innych wymiarów jego twórczości, związanych z podejmowaniem przez niego problematyki erotyki oraz pisarskiej samoświadomości i autotematyzmu. Figury pożądania i figury pisania zdają się w dziele Grabińskiego nakładać i przenikać, tworząc fascynującą koncepcję aktu twórczego i podmiotowości piszącego. Lektura trzech pierwszych opowiadań prowadzi do rozpoznania specyfiki figur pożądania w tych dziełach: erotyczne pragnienie jest zawsze zapośredniczone przez fantazmat (w kolejnych opowiadaniach są to: woń róż, święta Cecylia, posąg Archanioła Michała), który bohater jednocześnie kreuje, by mediatyzować niebezpieczną bezpośredniość popędu, a jednocześnie dąży do jego przekroczenia ku – nieosiągalnemu – Realnemu. Ruch ciągłej oscylacji między erotyczną fascynacją a tanatyczną odrazą zostaje tu zinterpretowany w perspektywie psychoanalitycznej oraz autotematycznej: jest to także gest nieusuwalnie towarzyszący doświadczeniu pisania. Analiza dwóch kolejnych opowiadań przebiega odwrotnie: za punkt wyjścia przyjmuje autorka teksty, w których wyeksponowano problem procesu pisania i uwikłania pisarza w kreowany przez niego świat, niemożności ustalenia granicy między doświadczeniem tekstualnym i pozatekstualnym, by dowieść, iż język refleksji autotematycznej Grabińskiego jest językiem pożądania. Odkrycie paraleli między dyskursywnymi realizacjami problemów pożądania i pisania prowadzi ku rozpoznaniu konieczności stworzenia nowego języka do pisania o tym twórcy, języka, który próbuje autorka w tej pracy zaproponować, idąc śladami Blanchota, Derridy, Barthesa, Quignarda i Markowskiego. Celem tak pojętego pisarskiego projektu jest oddanie w języku komentarza ciągłego drgania, obecnego w pisarstwie Grabińskiego, erotyczno-tanatycznego ruchu pożądania, ambiwalentnej fascynacji, jednoczesnej afirmacji i negacji.