Kult przodków w kulturze MajówKult przodków pojawił się w kulturze Majów już na początku kształtowania się tej cywilizacji i naznaczył ją silnie w kolejnych wiekach rozwoju, zwłaszcza w okresie klasycznym, kiedy to został zaadaptowany na potrzeby propagandy królewskiej, będąc impulsem do powstania wielu zabytków, do dziś świadczących o wysokim kunszcie środkowoamerykańskich rzemieślników. Jego powstanie wiąże się z organizacją ludności w strukturach rozległych rodów oraz z wpływami pochodzącymi z kultury Olmeków znad wybrzeża Zatoki Meksykańskiej. Za szanowanych przodków uznawano osoby wyróżniające się w społeczeństwie, najczęściej takie, które za życia posiadały duży autorytet i zwierzchnictwo nad jakąś grupą ludności, stąd też najczęściej byli to władcy lub naczelnicy rodów. Status przodka nie był wynikiem przynależności do elit, tak więc mógł być przyznany także osobom wywodzącym się z mniej uprzywilejowanej warstwy społecznej. Wynika z tego, że ta forma kultu była praktykowana przez wszystkich mieszkańców majańskich miast, a jego ślady odkrywane są zarówno w monumentalnych centrach ośrodków, jak i na otaczających je obszarach peryferyjnych. Do najbardziej okazałych świadectw należą grobowce władców, które to nadbudowywane w kolejnych wiekach, rozrastały się osiągając znaczne rozmiary, przyjmując niejednokrotnie formę kilkutarasowych piramid, współtworzących niekiedy całe akropole. Wizerunki przodków oraz ich imiona umieszczane były na wszelkiego rodzaju zabytkach: stelach, pektorałach, markerach boisk, kościach, naczyniach ceramicznych, budowlach etc., ukazując aprobatę duchów dla aktualnego stanu rzeczy oraz poczynań władców. Pamięć o nich trwała kilka wieków, co było wynikiem przeświadczenia o posiadanej przez nich mocy wpływania na ludzkie losy na ziemi. Do miejsc, w których odprawiano rytuały ku ich czci należały także przydomowe kaplice oraz jaskinie stanowiące ważny element świętego krajobrazu. Kult jakim otaczano przodków nie ograniczał się jedynie do religijnych praktyk, ale posiadał ogromne znaczenie w różnych dziedzinach życia Majów. Postacie dawnych władców i długie genealogie stanowiły potwierdzenie prawa do objęcia rządów przez nowych królów wstępujących na tron. Pamięć o nich była przywoływana również przy okazji usprawiedliwiania nierówności społecznych oraz dziedziczenia rozmaitych dóbr, domostw i ziemi. Gloryfikacja dawnych władców posuwała się niekiedy tak daleko, że ukazywano ich z atrybutami charakterystycznymi dla ważnych bóstw majańskiego panteonu, a zdarzało się nawet, że genealogię władców silnych ośrodków wywodzono od boskich istot. Choć od czasów potężnych władców i epoki świetności ośrodków Majów minęło wiele wieków, kult ten przetrwał próbę czasu, będąc obecnym nawet dziś wśród potomków tych, którzy niegdyś żyli w wielkich miastach w samym sercu Mezoameryki.
Ancestor veneration in Maya cultureAncestor veneration appeared in Maya culture in the early times of the formation of this civilization. Ancestor veneration marked the civilization strongly during later centuries of development, especially in the Classic period, when it was adapted for the use of royal propaganda. It served as an impulse to create many monuments which bear testimony to the high artistry of Central American craftsmen until today. Its emergence was joined to social organization within the framework of extensive lineages and to the influences from Olmec culture from the Gulf Coast of Mexico. Only remarkable people were seen as ancestors, mostly those that had possessed power and authority over some population during their lifetime, i.e. rulers or lineage heads. The status of a respected ancestor was not the result of an elite affiliation, but was granted to the commoners as well. It follows that this practice was present and cultivated among all social classes. The traces of this form of veneration are discovered both in the monumental centers of cities and the suburban areas which surround them. As the most impressive vestiges, the archaeologists find the tombs of the kings which were extended by their descendants during following centuries and achieved several times the size of huge, terraced pyramids, forming wide acropoleis in the centers of Mesoamerican cities. The images of venerated ancestors were placed on various types of monuments: stelae, pectorals, ballcourt markers, bones, ceramic vessels, buildings etc., demonstrating the approval from the ancestral ghosts’ side of the contemporary state of affairs and of the undertakings of the kings. Their remembrance was kept alive over the centuries, which was a result of a conviction about their possibility to influence human life on Earth. In addition to the ancestor shrines and the caves, which were important as an element of sacred landscape, there was an arena of various rituals in honor of respected forefathers. However, this cult was not only a religious practice, but it was of great importance in different branches of life of the ancient Mayas. The kings formerly living and their long genealogies were a confirmation of their right to rule, which was invoked at the accession of every new ruler. The memory of important ancestors was also recalled as a matter of justification of social inequality as well as of the inheritance of goods, houses and land. Sometimes their glorification went very far, such as when they were depicted with the attributes of important gods of the Mayan pantheon. Moreover, in some powerful cities, the genealogy of the rulers was derived from the divine beings themselves.Although many centuries have passed from the days of the rule of great Maya kings and from the age of splendor of their cities, ancestor veneration has stood the test of time and continues to stay alive among the descendants of those who once lived in the heartland of Mesoamerica.
