Preferencje siedliskowe i mobilność zagrożonego motyla skalnika driada (Minois dryas – Scopoli, 1763)

Fragmentation, deterioration in the quality and loss of habitats of animals and plants are a global problem. These processes cause changes in the biology of animals. An issue of habitat use and insect mobility in various habitats is very important for the understanding of those processes. Then we can differentiate their effects from the influences of habitat and plan out the insect conservation. The dryad Minois dryas is an endangered butterfly, which occurs in two types of habitat: wet meadow and xserothermic grassland. The aim of my study was to gain essential information about dryad biology, in particular its mobility, morphology as well as the use of resources in the two types of habitat. I hypothesized that xerothermic grasslands are the best habitat for the dryad and flight distances and butterfly morphology are affected by habitat type. The study area was situated in Tyniec in Cracow. Individuals were captured, marked, measured and weighed. The observation of individual behavior and microhabitat examination were carried out for two years in August. Statistical analysis has shown no significant differences in butterfly distances between the two types of habitat. Males flew further than females. In wet meadows individuals were heavier and had smaller wings and thoraxes. Additionally, in wet meadows the dryad preferred to feed on composite plants and avoided plants with radial symmetry flowers. Females in this habitat fed longer. In xerothermic grasslands individuals preferred plants with back symmetry flowers. Individuals in two type of habitat concentrated around the shrubs. Populations in xerothermic grasslands appear to be more prone to dispersion. Wet meadows are better for the dryad butterfly concerning resources of host plants, whereas xerothermic grasslands provide better nectar resources. The maintenance of the habitat mosaic is very important for the conservation of the dryad.

Fragmentacja, pogorszenie jakości i zanik wielu różnego rodzaju siedlisk zwierząt i roślin stanowią problem globalny. Procesy te prowadzą do zamian w biologii zwierząt. Poznanie mobilności owadów i zrozumienie jak wykorzystują one zasoby siedliskowe w zależności od typu siedliska w jakim żyją jest konieczne aby móc je efektywnie chronić.Skalnika driada (Minos dryas) jest motylem rzadkim i zagrożonym w Polsce. Opisywano go głównie z siedlisk kserotermicznych. Gatunek występuje w dwóch typach siedlisk – na łąkach zmienno wilgotnych i murawach kserotermicznych. Celem pracy było zbadanie morfologii i mobilności motyli w obu biotopach oraz zbadanie wykorzystania przez nie zasobów w zależności od typu siedliska. Spodziewano się, że morfologia i przeloty motyli różnią się w zależności od typu siedliska. Przewidywano, że motyle wykorzystują dany typ siedliska w odmienny sposób. Postawiono hipotezę mówiącą, że siedlisko kserotermiczne stanowi lepsze warunki do życia dla skalnika driada niż siedlisko wilgotne. Prace terenowe prowadzono na tynieckich łąkach w Krakowie przez dwa lata w sierpniu. Osobniki chwytano, znakowano, ważono i mierzono ich długość skrzydła oraz szerokość tułowia. Obserwowano zachowanie motyli i badano ich mikrosiedliska.Po wykonaniu analizy statystycznej wykryto różnice w morfologii motyli pomiędzy siedliskami i płciami. Cięższe motyle były na łąkach wilgotnych, zaś na kserotermach motyle miały dłuższe skrzydła i szersze tułowie. Motyle z kserotermów mogą być bardziej skłonne do dyspersji. Nie wykazano różnic pomiędzy siedliskami w pokonywanych dystansach. Większość zanotowanych dystansów mieści się w przedziale 0-10 m. Samce latały dalej od samic. Samice na siedlisku wilgotnym odpoczywały dłużej od samców i od samic z kserotermów. Samice na siedlisku wilgotnym żerowały dłużej niż samice z kserotermów. Motyle preferowały na kserotermach kwiaty grzbieciste, natomiast na łąkach wilgotnych preferowały rośliny o kwiatostanach koszyczkowych i unikały kwiatów promienistych. W obu siedliskach motyle koncentrowały się wokół krzewów. Na kserotermach motyle odpoczywały w miejscach wilgotniejszych i z wyższą roślinnością. Na łąkach wilgotnych czynnikiem limitującym występowanie motyli jest temperatura i obecność roślin nektarodajnych.Słabe zdolności do przemieszczania się u skalnika driady, zarastanie i niszczenie jego siedlisk prowadzą do nieuchronnego spadku liczebności populacji gatunku. Bardzo ważna jest ochrona czynna skalnika driady, polegająca na usuwaniu nadmiaru krzewów, a także stworzeniu systemu blisko leżących siebie płatów siedlisk o zróżnicowanej wielkości. Przewidywanie, że siedlisko kserotermiczne jest najkorzystniejsze dla skalnika okazało się nieprawdziwe. Najlepsza dla skalnika driada jest sytuacja kiedy płaty dwóch rodzajów siedlisk leżą blisko siebie. Należy utrzymać mozaikę siedliskową, ponieważ wtedy występują wszystkie niezbędne dla tego motyla zasoby.