Ulica Żydowska w Krakowie w II połowie XIV wieku. Studium socjotopograficzne

Ulica Żydowska (później ulica św. Anny) w drugiej połowie XIV wieku, mimo iż była jedną z ulic przyrynkowych średniowiecznego Krakowa miała dość drugorzędny status w mieście. Na taki stan rzeczy złożyło się kilka łączących się ze sobą czynników. Przede wszystkim badana ulica nie była jednym z głównych ciągów komunikacyjnych, gdyż nie należała do żadnego traktu łączącego Kraków z innym ważnym ośrodkiem miejskim. Ponadto, w pierzejach ulicy widoczne były zaburzenia układu podziału bloków zabudowy na działki, przyjętego po lokacji dla całego miasta. Odnosiło się to zasadniczo tylko do zachodniej części ulicy, w której panowały w tym okresie niesprzyjające dla osadnictwa warunki geomorfologiczne. To z kolei rzutowało na stopień zabudowy murowanej tego rejonu miasta, który był o wiele niższy w porównaniu z innymi ulicami przyrynkowymi w mieście. W moim przekonaniu w XIII wieku zachodni kraniec ulicy Żydowskiej charakteryzował się bardzo skąpą zabudową, i właśnie z tego powodu na tym terenie mogli się stopniowo osiedlać Żydzi. Nieuporządkowana, chaotyczna zabudowa zachodnich kwartałów ulicy odbiła się również na jakości zapisek ksiąg miejskich. Niejednokrotnie z powodu niedokładnego opisu położenia budynku nie udało mi się ulokować go na mapce. To spowodowało, że pozostały na niej puste miejsca. Uzyskane dane potwierdziły także tezę o hierarchii miejsca zamieszkania w średniowiecznych miastach. Rynek był na szczycie tej hierarchii, a dalsze miejsca kształtowały się w kierunkach odchodzących od rynku. Taka sytuacja miała miejsce także na ulicy Żydowskiej. We wschodnim partiach pierzei ulicy zamieszkiwali przedstawiciele patrycjatu miejskiego. Często byli to urzędnicy miejscy lub mieszkańcy pełniący ważne funkcje państwowe czy gospodarcze. Natomiast w zachodniej części przy murze miejskim przeważała ludność niższego stanu, głównie narodowości żydowskiej.Ulica Żydowska nie była zdominowana przez ludzi trudniących się jednym zawodem, choć widać pewną przewagę piwowarów. Jednakże liczba rzemieślników utrzymywała się przez cały XIV na stałym poziomie.Zadowalające rezultaty niniejszej pracy, potwierdziły możliwość dokonania takich badań dla innych ulic Krakowa. Mam nadzieję, że moje studia przyczynią się do powstania w niedalekiej przyszłości kompletnej monografii wyczerpującej temat socjotopografii późnośredniowiecznego Krakowa.

The actual level of studies on sociotopography of medieval Kraków isn’t fully and accetably elaborated. This research represents modest attempts in fulfilling this lack. In the second half of XIV century Żydowska Street (Saint Anna Street at present) had secondary position. It was due to several, connected which each other, factors. First of all it wasn’t a main communication passage of the city, because it didn’t belong to any route matching Kraków with other important city centres. Furthermore there were noticeable perturbation of division in block-allotment system in the frontage of the street inherited from city location process. It was related mainly to western side of the street, where uncongenial geomorfological conditions dominated on settlement. Thus, it has determined brick buildings level of this area which was much lower as against other streets nearby market place in Kraków. In the XIII century western outskirt of Żydowska Street was characterized by miserly building complex, therefore step by step, it could has been settled by Jews who had strong and efficient religious community in the neighborhood. Untidy, chaotic buildings among the street reflected upon quality of the records from city-hall archives. Their poorness carried on troubles during positioning some of the buildings in progress of delving. In consequence it followed out to incompleted view of sociotopography scrutinized area.