The main subject of my research is to reconstruct the idea of sir Isaiah Berlin’ s value pluralism in the context of liberalism, which is the basis of his philosophy. The natural starting point for my remarks was to make a distinction between pluralism – the essence of Berlin’s idea and the liberty – the essence of liberalism. In the first chapter I try to answer the question, whether it is possible to make a comprehensive definition of liberalism- and if it is not, to find the most useful meaning for pluralistic view in ethics. The second chapter, which is mostly the reconstruction of the main assumptions of value pluralism, is searching an answer for the question, if there is some relationship between liberalism and pluralism. If the connection, as Berlin claimed himself, exists, it is needed to state what character does it have: logical, weaker psychological or perhaps, as some pluralists say, there is a contradiction? The basis of the last part of the research is my hypothetical conviction, that the Berlin’s idea of ethical pluralism gives the great input, not only into philosophical concepts but also into the everyday practice, because it gives opportunities to solve some concrete social problems in liberal democracy. It can be treated as an antidote for a phenomenon of dissemination of the legal paradigm in social life. According to my hypothesis value pluralism, which is based on an idea of values incommensurability and treating the loss as an immanent feature of all ethical arguments, is an answer how we can defend against the domination of the legal paradigm. The third chapter is an analysis of some implications of pluralism on the ground of philosophy of law, and an attempt to verify the above-mentioned hypothesis in comparison to the contemporary models of judicature, especially to the way of running the European Court of Human Rights. This research is also the trial to point that it is possible to recognize the spread extent of an influence of ethical pluralism in philosophy of law. My conclusion is based on the conviction, that the affirmation of the value pluralism both weakens the sense of acceptation of the contemporary models of judicature and forces to considerations about the models of supranational judicature which is still being shaped. It is really important issue due to the fact of existence of the phenomenon of legal paradigm dissemination in social life.
Przedmiotem mojej pracy jest rekonstrukcja idei pluralizmu etycznego sir Isaiaha Berlina w kontekście doktryny liberalnej, stanowiącej podłoże jego filozofii. Naturalnym punktem wyjścia dla moich rozważań było zatem precyzyjne określenie, w jaki sposób pluralizm – esencja idei Berlina – wywodzi się i zarazem odróżnia od wolności – esencji liberalizmu. W pierwszym rozdziale przeprowadzam taką analizę, szukając odpowiedzi na pytanie, czy możliwe jest sformułowanie wyczerpującej i ostatecznej definicji liberalizmu, a w przypadku gdyby okazało się to zadaniem niewykonalnym, jakie rozumienie byłoby najbliższe i najbardziej użyteczne dla uzasadnienia pluralistycznej wizji w etyce. Rozdział drugi, będący w głównej mierze rekonstrukcją konstytutywnych założeń pluralizmu wartości, jest poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie, jaki stosunek zachodzi między liberalizmem a pluralizmem. Jeśli związek ów, jak twierdził sam Berlin, w istocie występuje, to czy ma on charakter logiczny czy słabszy, psychologiczny, a być może – jak utrzymują niektórzy współcześni pluraliści – między obiema pojęciami zachodzi logiczna sprzeczność? Dostrzeżenie przez Berlina doniosłości konfliktów wartości stanowi trzon jego szeroko zakrojonej i niewątpliwie wpływowej obrony liberalnych ideałów. Założenia pluralizmu wartości są dla niego fundamentem, na którym nadbudowuje swoją argumentację na rzecz liberalizmu, wyrażoną przede wszystkim w eseju Dwie koncepcje wolności, a stanowiącą bodaj najsłynniejszą część jego bogatej twórczości.Podstawą ostatniej części pracy jest moje hipotetyczne przekonanie, że idea pluralizmu etycznego w ujęciu Berlina ma, poza ugruntowanym miejscem wśród ważnych konceptów filozoficznych i doktrynalnych, również wymiar praktyczny, ponieważ może dostarczać roztropnego rozwiązania konkretnych problemów życia społecznego w systemie demokracji liberalnej. Postrzegam ją jako możliwe antidotum na powszechną jurydyzację życia społecznego – proces polegający na rozpowszechnianiu się i przenikaniu stricte prawniczych wzorów i norm postępowania do niemal każdej dziedziny codziennego życia ludzi. Zasięg, w jakim prawnicze wzorce wpływają na ludzką działalność jest bardzo szeroki, obejmuje bowiem, oprócz tak oczywistych dziedzin jak przykładowo gospodarka i wszelkiego typu aktywność gospodarcza, także bardziej osobiste aspekty życia jednostek oraz relacje społeczne. Zgodnie z przyjętą hipotezą, zapoczątkowany przez Isaiaha Berlina i dynamicznie rozwijany dziś przez licznych kontynuatorów pluralizm etyczny, opierający się na idei niewspółmierności wartości i postrzeganiu utraty jako immanentnej cechy wszelkich aksjologicznych sporów, jest poważną odpowiedzią na pytanie, jak możemy się bronić przed nadmierną dominacją prawniczego paradygmatu w życiu społecznym.W rozdziale trzecim analizuję wybrane implikacje pluralizmu na gruncie filozofii prawa, starając się zweryfikować powyższą hipotezę na przykładzie współczesnych modeli sądownictwa międzynarodowego, ze szczególnym uwzględnieniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Praca niniejsza stanowi więc przy okazji próbę zasygnalizowania, że możliwe jest rozpoznanie szerokiego zakresu oddziaływania pluralizmu wartości w filozofii prawa. Konstatacja ta opiera się na przekonaniu, że konkluzje płynące z afirmacji idei niewspółmierności wartości w rozumieniu Isaiaha Berlina podważają nie tylko zasadność bezrefleksyjnej akceptacji współczesnych modeli sądownictwa krajów wysokorozwiniętych, ale także zmuszają do przemyśleń dotyczących, wciąż jeszcze kształtujących się, modeli sądownictwa ponadnarodowego, o których sądzić można, w szczególności akceptując stanowisko sugerujące problem wciąż rozszerzającego się zjawiska jurydyzacji życia, że ich wpływ będzie w dalszym ciągu wzrastał.
