Papierowa kurtyna” jako istotny przejaw podziału biopolitycznego między Unią Europejską a jej wschodnimi sąsiadami, na przykładzie granicy Polski z Ukrainą, Białorusią i Rosją – Obwodem Kaliningradzkim

The crucial issue of this thesis is the question how borders in contemporary Europe create new divisions between people in this continent. After the collapse of the Soviet Union Polish Eastern border was relatively open, what led to intensification of contacts with the Eastern neighbours. But in the late ninethies Poland started to change the migration law and the border regime on Eastern border – to meet the requirements of the European Union and the Schengen Agreement. The Eastern frontier had to be tightened and also visa regime had to be introduced for Belarusians, Ukrainians, Russians.The thesis is focused on this particular border of the EU and the relations between Poland and Ukraine, Belarus and Russia (especially Kaliningrad Oblast) which are affected by so called paper curtain (Grabbe 2000), which emerged due to introducing visa regime in 2003.Polish Eastern frontier will be examined in the context of biopolitical theories of Michel Foucault, Giorgio Agamben, Antonio Negri and Michael Hardt. Their theories are very useful while analyzing border regimes: Foucault is discusing historical approach and the idea of neorasism; Agamben is a radical philosopher – he argues that a democracy is an opressive system, because it creates excluded people (like illegal imigrants) without legal existance, so called homo sacer. Negri and Hardt in the theory of empire are discusing the basic logic of the capitalist world, which is an economic usefulness. The theories are applied to the question of border regimes and migration policies.The last chapter is a description of the qualitative research: interviews (IDIs – individual in-depth interviews) with Belarusians who study in Krakow. The purpose of the research was to show how paper curtain affects lives of ordinary people, who regularly cross the Eastern border. Experiencies of the Belarusian students are broadening the theoretical perspective.The problem of border regimes is a global issue. In this specific case of Polish Eastern border we can observe similar negative impacts of tightened frontier as in other parts of the world, because it is an effect of the tendencies in global policy.

Kluczową kwestią rozważaną w tej pracy jest to jak granice we współczesnej Europie tworzą nowe podziały między ludźmi. Po upadku Związku Radzieckiego polska wschodnia granica była relatywnie otwarta, co spowodowało intensyfikację kontaktów ze wschodnimi sąsiadami. Jednak pod koniec lat 90-tych RP zaczęła zmieniać reżim graniczny na wschodniej stronie oraz politykę migracyjną – aby sprostać wymaganiom Unii Europejskiej i strefy Schengen. Wschodnia granica Polski musiała zostać wzmocniona, wprowadzono także obowiązek wizowy dla Białorusinów, Ukraińców, Rosjan.Praca jest głównie skoncentrowana na tej specyficznej granicy UE i na relacjach pomiędzy Polską a jej wschodnimi sąsiadami, Ukrainą, Białorusią, Rosją (Obwodem Kaliningradzkim). Te relacje są pod silnym wpływem tzw. „papierowej kurtyny” (Grabbe 2000), która jest metaforą reżimu wizowego, wprowadzonego w 2003 roku.Granica wschodnia jest analizowana w kontekście teorii biopolitycznych Michela Foucault, Giorgio Agambena, Antoniego Negri i Michaela Hardta. Ich teorie okazują się niezwykle przydatne w badaniu reżimów granicznych. Foucault przedstawia podejście historyczne, wprowadza także pojęcie neorasizmu. Agamben, radykalny filozof, argumentuje, że demokracja jest opresyjnym systemem, ponieważ tworzy ludzi wykluczonych (jak np. nielegalni imigranci), pozbawionych prawnej egzystencji, sprowadzonych do egzystencji biologicznej (homo sacer). Hardt i Negri w teorii dotyczącej imperium, przedstawiają podstawową logikę kapitalizmu, czyli ekonomiczną użyteczność, która jest wyznacznikiem wartości jednostek.Ostatni rozdział przedstawia wyniki badań jakościowych, które polegały na przeprowadzaniu wywiadów pogłębionych z Białorusinami studiującymi w Krakowie. Celem badania było sprawdzenie jak „papierowa kurtyna” wpływa na życie zwykłych ludzi, którzy regularnie przekraczają granicę. Doświadczenia białoruskich studentów poszerzają analizę teoretyczną.Kwestia reżimów granicznych to problem globalny. Przykład polskiej wschodniej granicy obrazuje ogólne tendencje zacieśniania granic, które dominują obecnie na świecie.