Podróżniczka i podróżnik - Madame, która lubi potworność i Tłumacz kultur. Afryka w Rondzie de Gaullea Olgi Stanisławskiej i Hebanie Ryszarda Kapuścińskiego

Przedmiotem poniższej pracy jest analiza z użyciem metodologii gender studies i teorii podróżopisarstwa wybranych motywów z reportaży Olgi Stanisławskiej i Ryszarda Kapuścińskiego oraz porównanie ich sposobu interpretacji i egzystowania w rzeczywistości afrykańskiej. Zbieżność kwestii poruszanych w reportażach obydwojga miłośników i apologetów Afryki oraz podobieństwo wyborów genologicznych stanowi podstawę dla wspólnej analizy ich tekstów, z których najważniejszymi dla autorki pracy są "Heban" Ryszarda Kapuścińskiego i "Rondo de Gaulle’a" Olgi Stanisławskiej. Lektura tych tekstów objawia interesujące pole do interpretacji, jaką jest rozbieżność doświadczeń i percepcji, co w znacznej mierze pomaga wytłumaczyć metodologia gender studies. Płeć obojga autorów staje się tu ważną kwestią, jednak nie warunkującą ostatecznie używanego przez nich dyskursu oraz wyborów dotyczących narracji utworów. Jak dowodzi autorka poniższej pracy, w reportażach obojga trudno odnaleźć zestaw jednoznacznych cech określających przynależność do grona tekstów typowo „męskich” i typowo „kobiecych”. Zarówno w tych pisanych przez Olgę Stanisławską można odnaleźć aspekty, które w teoretycznych pracach traktujących o podróżopisarstwie w ujęciu genderowym, uznane są za przynależne narracjom męskim, jak też w tekstach pisanych przez Kapuścińskiego pojawiają się problemy i zabiegi literackie charakterystyczne dla narracji kobiecych. Jednak wiele kwestii, poruszanych przez współczesnych badaczy literatury podróżniczej zajmujących się problemem płci, odnajduje zastosowanie w analizie porównawczej tekstów. Na przykładzie Olgi Stanisławskiej autorka pracy dowodzi, że kobiety mają tendencję do opisywania środowiska domowego, intymnego, wnikliwego analizowania relacji międzyludzkich, emocji i zaangażowanego przedstawiania problemów innych kobiet. Jednak już przypisywanie tylko i wyłącznie kobietom skłonności do skupienia się na detalach i stosowania enumeracji jest twierdzeniem nie sprawdzającym się w praktyce. Wnioskiem pracy jest stwierdzenie, iż w analizie współczesnej literatury podróżniczej esencjalistyczna koncepcja kobiecości i męskości ustępuje pola pojęciom płynnym, wieloznacznym (ambiguity) co najlepiej obrazuje kariera pojęcia płci kulturowej (gender). Przy analizie wysokiej jakości reportaży szczególnie rysuje się nieadekwatność jednego modelu interpretacji. Strategia interpretacji jaką zatem obiera autorka pracy, bazująca na wybranych zagadnieniach z zakresu antropologii, etnologii, filozofii i teorii literatury, w połączeniu z teorią gender studies nie ogranicza przedmiotu analizy jedynie do wąsko zawężonych ram płci. Dodatkowo ważnymi kwestiami są: problem funkcjonowania w czasoprzestrzeni wraz z jej mapowaniem, doświadczania samotności w podróży oraz samej podróży jako stanu świadomości, problem komunikacji z Innym, próby nawiązywania z nim dialogu i chęć zrozumienia oraz indywidualne pojmowanie istoty zawodu reportera.

The subject of this dissertation is analysis of reportages written by Olga Stanislawska and Ryszard Kapuscinski using gender travel methodology. The thesis is based on texts concerning Africa and author focuses on matters connected with space-time continuum perception, experiencing travel as a special state of existence and finding out what an occupation of reporter is all about in individual interpretation. Furthermore, author of the thesis shows that communication with Other becomes the crucial issue for both reporters. Gender studies methodology becomes useful in interpreting discourses used by Stanislawska and Kapusciski but still is not adequate for analysis every aspect of their writings. That is why the author of the thesis chooses more complicated model of interpretation which include concepts taken from ethnology, anthropology, philosophy and theory of literature. As author proves, dividing texts only because of the sex of reporter could be misleading, especially in times when there is tendency to mix narrations and sex, the same as self, is no longer considered as the constant matter. Ambiguity of discourses shown on texts written by Stanislawska and Kapuscinski consists in models of narrations constructed from elements ascribed to different sexes in traditional theory of travel writing. The conclusion of this dissertation is there is no use in talking about “man” or “woman” travel literature, although there are still some issues which could be considered as characteristic for both sexes. In that interpretation, women tend to focus on housekeeping, parenting, education and delicate matters connected with cultural position of women in other cultures. Men are more objective in narration and tend to forecast political future and build general models of reality of visited countries, they are also less interested in individual problems of people who they met.