Przedmiotem pracy jest polityka Unii Europejskiej wobec państw południowego wybrzeża Morza Śródziemnego. Celem jest opisanie działań prowadzonych przez Wspólnotę Europejską/Unię Europejską od momentu jej powstania w latach 50. XX wieku, aż do najnowszych inicjatyw. Praca składa się z trzech części. Pierwsza część porusza tematykę historii integracji w Europie oraz formalizacji współpracy politycznej. Opisuje UE jako ważnego uczestnika stosunków międzynarodowych, między innymi z uwagi na swój potencjał demograficzny i powiększający się udział UE w światowej gospodarce. Unia Europejska i jej państwa członkowskie dostarczają aż 60% pomocy humanitarnej na świecie, przez co przyczynia się do poprawy sytuacji w najuboższych regionach świata. W pracy przedstawione zostało także funkcjonowanie i podstawy prawne stosunków zewnętrznych UE oraz historia integracji politycznej w ramach WE/UE.Kolejna część to opis historii stosunków pomiędzy WE/UE a regionem południowego wybrzeża Morza Śródziemnego. Morze Śródziemne to obszar o specyficznych uwarunkowaniach, które sprawiają, że stosunki europejsko-śródziemnomorskie sięgają już początków istnienia Cesarstwa Rzymskiego. Obecnie problem terroryzmu, dysproporcje rozwojowe między południowym a północnym jego wybrzeżem, migracje ludności i zależności ekonomiczne są głównymi wyzwaniami w kontaktach Europy z państwami południowego i wschodniego wybrzeża Morza Śródziemnego. Od lat 60. Wspólnota Europejska stopniowo podpisywała z nimi umowy stowarzyszeniowe, następnie bardziej już uszczegółowione porozumienia handlowe, jednak całościowego charakteru polityka WE zaczęła nabierać dopiero w latach 70., kiedy zainicjowano Globalną Politykę Śródziemnomorską. Fundamentalnym krokiem ku budowie nowej polityki śródziemnomorskiej była Konferencja Barcelońska w 1995 roku, której wynikiem była inauguracja Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego. Od tego czasu, współpraca opiera się na trzech koszykach: politycznym, gospodarczym i społeczno-kulturowym.Kolejny rozdział poświęcony jest etapom rozwoju procesu barcelońskiego. W 2004 roku powstała Europejska Polityka Sąsiedztwa, program współpracy UE nie tylko z południowymi sąsiadami, ale także z państwami Europy Wschodniej. Kolejne ramy instytucjonalne procesu barcelońskiego to Unia na rzecz Regionu Morza Śródziemnego, którą zainaugurowano w 2008 roku. Powstanie nowej organizacji, która opiera się na zasadzie współdecydowania, ma umożliwić bliższą współpracę i zwiększyć efektywność dotychczasowych działań. Unia na rzecz Regionu Morza Śródziemnego wyposażona została we własne organy, złożone z przedstawicieli Unii Europejskiej oraz uczestników i obserwatorów procesu barcelońskiego, stąd też w zwiększa się udział państw partnerskich w procesie decyzyjnym.Ostatnia część to krytyczna analiza procesu barcelońskiego. Mimo wielkich nadziei przy podpisywaniu Deklaracji Barcelońskiej, wiele z postanowień ma jedynie charakter postulatywny, zamiast przełożyć się na realne działania. Z drugiej strony należy pamiętać, że specyficzne uwarunkowania tych krajów i nierozwiązane przez lata konflikty uniemożliwiają dalsze postępy. Nie ulega jednak wątpliwości, że jeśli Unia chce równoważyć wpływ innych mocarstw politycznych, takich jak Rosja, Stany Zjednoczone czy wyłaniająca się dopiero nowa potęga w regionie – Turcja, musi zintensyfikować swoje starania. Bez ścisłej współpracy z państwami południowego wybrzeża Morza Śródziemnego, bezpieczeństwo Unii Europejskiej może być zagrożone, a problem nielegalnej migracji nierozwiązany. Oprócz tych dwóch kluczowych aspektów, nie brakuje innych wyzwań, takich jak budowa eurośródziemnomorskiej strefy wolnego handlu, kwestie energetyczne czy promocja demokracji. Jak widać, cele procesu barcelońskiego są ambitne, dlatego też nie należy spodziewać się szybkich rezultatów, jednakże długofalowe i przemyślane działania ze strony Unii Europejskiej mogą spowodować, że szereg postulatów wyjdzie ze sfery pustych deklaracji.
The subject of this thesis is the European Union's policy towards the Southern Mediterranean. The aim is to describe the activities carried out by the European Community/European Union since its launch in the 50s, until the most recent initiatives. The thesis consists of three parts. The first part concerns the history of the European integration and the formalization of political cooperation. It describes the European Union as an important participant of the international relations, due to its demographic potential and the expanding EU's share in the global economy. The EU and its Member States provide up to 60% of humanitarian aid in the world, which contributes to the improvement of the situation in the poorest regions in the world. The thesis presents the functioning and the legal basis of the EU external relations and the history of the political integration within the EC/EU.The next part describes the history of the relations between the EC/EU and the southern Mediterranean coast. The Mediterranean's specific conditions make the Euro-Mediterranean relations date back to the beginning of the Roman Empire. For centuries, the importance of the Mediterranean Sea was changing, but it remained always important issue of the policies pursued by the European countries. Currently, the problem of terrorism, disparity between the northern and southern coasts, immigration and economic dependence are the main challenges in the cooperation with Mediterranean countries. Since the 60s the European Community was gradually signing the association agreements with them and afterwards, some more detailed trade agreements, but the EC Mediterranean policy became more comprehensive only in the 70s, when the Global Mediterranean Policy was launched. A fundamental step towards building a new Mediterranean policy was the Barcelona Conference in 1995, which resulted in the inauguration of the Euro-Mediterranean Partnership. Since then, the cooperation is based on three baskets: political, economic and socio-cultural.The next chapter is devoted to the stages of development of the Barcelona process. In 2004 the European Neighbourhood Policy was founded, which is the EU cooperation programme not only directed to the southern neighbours, but also to the Eastern Europe countries. The next institutional framework of the Barcelona process is the Union for the Mediterranean. The emergence of the new organization, which is based on the principle of co-ownership will enable closer cooperation and the increased efficiency. The Union for the Mediterranean has been equipped with its own bodies, composed of representatives of the European Union and the participants and observers of the Barcelona process, which will increase the participation of the partners in the decision making process.The last part is a critical analysis of the Barcelona process. Despite the great hopes when signing the Barcelona Declaration, many of the provisions remained still only declarations. On the other hand, it should not be forgotten that the specific conditions of these countries and unsolved conflicts prevent further progress. However, if the EU wants to balance the political influence of the powers such as Russia, the United States or the emerging regional power - Turkey, it must intensify its efforts. Without close cooperation with the southern Mediterranean, the security of the European Union can be jeopardized and the problem of illegal immigration will remain unsolved. Besides these two key aspects, there are many other challenges such as building the Euro-Mediterranean Free Trade Area, energy issues, human rights and democracy promotion. It is obvious that the objectives of the Barcelona process are ambitious, and therefore the quick results should not be expected, but the long-term and well-considered actions on the part of the European Union can cause that a number of demands will not be empty declarations any more, and will change into tangible results.
