Napój z Chin o wielu obliczach. Herbata japońska dawniej i dziś.

Japońska herbata jest często postrzegana jedynie przez pryzmat tzw. ceremonii herbaty (chanoyu) i używanej w niej matcha, chociaż w rzeczywistości kryje się za nią różnorodność gatunków oraz kształtowana od stuleci kultura rozmaitych sposobów wykorzystania tego pochodzącego z Chin napoju. Celem niniejszej pracy jest próba pokazania współczesnych obliczy japońskiej herbaty i jej funkcjonowania w przeszłości, do drugiej połowy XV w., kiedy zaczęła wyłaniać się wabicha – chanoyu w stylu, który stanowi punkt odniesienia dla najważniejszych szkół praktykujących tę sztukę do dnia dzisiejszego. Powyższe zagadnienia omówiono na tle chińskiej kultury herbaty, od której japońska się wywodzi, będąc zarazem jej oryginalną, indywidualną interpretacją.Praca podzielona jest na trzy rozdziały. W pierwszym zdefiniowano pojęcie "herbata" oraz przytoczono podstawową klasyfikację herbat, wyróżniając spośród nich i charakteryzując "sześć wielkich rodzajów". Dalsza część pierwszego rozdziału poświęcona została kulturze herbaty we współczesnej Japonii i szczegółowo opisuje najczęściej spotykane gatunki nihoncha, w zasadzie tożsamej z herbatą zieloną.Drugi rozdział traktuje o rozwoju kultury herbaty w Chinach od czasów przedhistorycznych do dynastii Song (960–1279). Przedstawiono tu legendy związane z odkryciem herbaty oraz jej ewolucję od medykamentu do napoju cenionego za smak i aromat, opiewanego w poezji, wreszcie traktowanego w kategoriach sztuki. Na przykładzie wczesnych traktatów poświęconych herbacie, w tym przełomowego dzieła Lu Yu (ok. 733–804) – Księgi herbaty, zaprezentowano zmianę sposobów przetwarzania i przyrządzania naparu z jej liści oraz związanych z tym duchowych i estetycznych wartości.W ostatniej części pracy pokazano, jak pierwsi japońscy entuzjaści herbaty kopiowali wzorce kultury jej picia z Chin okresu dynastii Tang (618–907), i jak później popularyzowano ją jako napój o działaniu zdrowotnym oraz stanowiący element buddyjskich rytuałów. Z klasztorów herbata przenikała do ogółu społeczeństwa, stając się przedmiotem rozrywki, nierzadko wulgarnej i ostentacyjnej, z czasem bardziej wyrafinowanej. Na końcu trzeciego rozdziału skupiono się na przemianach, które doprowadziły w XV w. do stworzenia eleganckiej ceremonii herbaty dla wojowników, a także zarysowania się alternatywnego stylu, który wyewoluował w kolejnym stuleciu w wabicha.

Japanese tea is often seen only from the angle of the so-called 'tea ceremony' (chanoyu) and matcha, being used in it, however the real meaning of tea in Japan is a diversity of its varieties and centuries-old culture of various ways to utilize this beverage originating from China. The purpose of this paper is an attempt to demonstrate contemporary faces of Japanese tea and how it functioned in the past, up to the second half of the 15th century, which saw the emergence of wabicha – the style of chanoyu serving as a point of reference for major schools practicing that art up until today. The above issues are discussed in comparison with Chinese tea culture, from which the Japanese one derives, yet at the same time being its original, individual interpretation.The paper consists of three chapters. The first one defines the term 'tea' and quotes the basic classification of teas, discerning and characterizing 'six big types' of them. The subsequent part of this chapter is devoted to tea culture in contemporary Japan and describes in detail the most frequently found varieties of nihoncha, which is generally green tea.The second chapter deals with the development of Chinese tea culture from prehistoric times to the Song Dynasty (960–1279). It presents legends about the discovery of tea and its evolution from a medicinal concoction to a beverage valued for the taste and aroma, extolled in poetry and finally regarded as a form of art. Quoting the examples of early treatises on tea, including a groundbreaking work by Lu Yu (ca. 733–804) – The Classic of Tea, the chapter depicts a change in tea processing and brewing methods as well as spiritual and aesthetic values related to it.The last part of this paper shows how the first Japanese tea aficionados copied the patterns of tea drinking culture from Tang Dynasty (618–907) China, and how tea was then popularized as a beverage having medicinal effect and constituting an element of Buddhist rituals. From the monasteries tea spread to the general public, becoming an object of entertainment, not infrequently vulgar or ostentatious, yet more refined with the passing of time. The end of the third chapter focuses on changes that led in the 15th century to the creation of an elegant warrior tea ceremony, and also the appearance of an alternative style, which evolved during the next century into wabicha.