Can painting be a source of knowledge about culture - on the examples of works of the Spanish "new wave" artists

Celem pracy jest zaprezentowanie możliwości zastosowania analizy dzieł sztuki jako medium poznania kultury. W rozważaniach pojawia się problem sztuki jako pełnowartościowego materiału badawczego dla kulturoznawcy oraz próba zastosowania analizy awangardowego malarstwa hiszpańskiego, w celu odnalezienia zawartych w nich wątków kultury iberyjskiej. W rozdziale pierwszym zaprezentowane zostały wybrane koncepcje dotyczące definiowania sztuki, jej możliwości i wartości poznawczych oraz charakteru związku sztuki i rzeczywistości społecznej. Rozdział drugi poświęcony został refleksji nad metodami badawczymi socjologii wizualnej oraz ich krytyce jako metod niewystarczających do analizy szczególnego rodzaju obrazu; dzieła sztuki.W rozdziale czwartym zarysowane zostają fenomeny kulturowe uznane za kluczowe w formowaniu się mentalności hiszpańskiej. Celem rozważań w tym rozdziale jest wyodrębnienie jakości kulturowych, mogących służyć za pierwowzory do poszukiwań motywów kultury hiszpańskiej w malarstwie (m.in. pejzaż hiszpański, zdarzenia historyczne, specyficzna religijność oraz kategoria fiesty).Tematem piątego rozdziału jest sygnalizowanie motywów kultury hiszpańskiej w dziełach hiszpańskiej awangardy (autorstwa m.in. Picassa, Dalego, Tapiesa etc.).Podsumowaniem jest podtrzymanie tezy o potrzebie badania sztuki jako zapisu najbardziej subtelnych, „niewyrażalnych” werbalnie prawd o człowieku i kulturze. Refleksja nad sztuką uznana zostaje za wartościowe wzbogacenie wiedzy kulturoznawczej uzyskanej drogą metod nauk społecznych.

The aim of the work is to present the possibility of applying the analysis of artpieces as a medium of cultural knowledge. Work underlines the problem of art as a fully-fledged research material for culture researcher and an attempt to apply the analysis of Spanish avant-garde paintings in order to find topics from Iberian culture.In the first chapter have been presented selected concepts on the definition of art; its cognitive values and nature of the relationship of art and social reality.The second chapter is devoted to a considerations on visual sociology research methods and their criticism as inadequate methods for the analysis of a specific type of image, which is a work of art.Fourth chapter outlines the cultural phenomena which are regarded as crucial in the formation of the Spanish mentality. The purpose of these considerations is to highlight the cultural qualities, which may serve as prototypes for exploration of Spanish culture themes in paintings (including the Spanish landscape, historical events, and category specific religious fiestas).The theme of the fifth chapter is signaling motifs of Spanish culture in the Spanish avant-garde works (among others created by Picasso, Dalí, Tapies etc..).The summary is to maintain the thesis of the need to study art as a notation of the most subtle, verbally "untold" truths about man and culture. Reflections on art shall be considered as valuable to improve the knowledge about culture obtained by methods of cultural sciences.