Praca stanowiła próbę przebadania podejścia Brzozowskiego do zagadnienia gotowego świata na przestrzeni kilku lat jego działalności filozoficznej. Analizy potwierdzają fundamentalną rolę, jaką pełniło to zagadnienie w ewolucji światopoglądu autora Idei. Co istotne, coraz to nowe odwołania i opracowania idei gotowego bytu odnalazłam na każdym etapie rozwoju jego filozofii. "Fiksacja" ta uwarunkowana była specyficznym intelektualnym doświadczeniem, które filozof przeżył w okresie młodzieńczym. Sam Brzozowski nazwał swoje dzieło myślowe "dziennikiem rekonwalescencji, pewnego rodzaju sekcją na własnej pamięci dokonywaną". Temu wyznaniu pisarza powinno się przypisać szczególne znaczenie, biorąc pod uwagę fakt, że umieścił je on w zakończeniu swojego głównego dzieła filozoficznego, Idei. Rekonwalescencja potrzebna była po niebezpiecznym uwiedzeniu ewolucjonizmem, darwinizmem – doktryną, która bezwzględnie pozbawiała jednostkę wolnej woli. Teoria ta, jako wyraźny przykład determinizmu, była explicite teorią gotowego bytu. Można powiedzieć zatem, że dzieło życia Brzozowskiego było dziennikiem wychodzenia z choroby uwięzienia wewnętrz paradygmatu gotowego świata. Zaangażowanie w darwinizm stanowiło dla Brzozowskiego osobiste doświadczenie kryzysu systemu wartości. Z tego względu wstęp do tej pracy dotyczy właśnie tematyki związanej z kryzysem. Pierwszy rozdział – krytyka światopoglądu naturalistycznego – przedstawia pierwotną reakcję filozofa na problem zniewolenia, który zdiagnozował on jako przeświadczenie o istnieniu zastanego, gotowego bytu. Wyzwalanie się z modelu bytowej filozofii było motorem budowania nowej metafizyki autokreacji. Filozoficzne etapy tej drogi stanowią treść drugiego rozdziału. Idea gotowego bytu stanowiła w rozwoju filozofii Brzozowskiego negatywny układ odniesienia – pisarz czuwał cały czas, czy jego myśl nie pada ofiarą tego mocno zakorzenionego w świadomości europejskiej nawyku. Demontowanie etyki przystosowania się do obiektywnie istniejącego porządku stanowiło uzasadnienie etyki wolności: afirmacja bytu została zastąpiona autoafirmacją ludzkości. Odkrycia dokonane w dziedzinie metafizyki stanowiły serce rozważań Brzozowskiego – dostarczały uzasadnienia dla tez stanowianych przez filozofa na polu krytyki literackiej czy refleksji socjologicznej. Model gotowego bytu rozpoznany został jako rezultat sytuacji historycznej społeczeństw zachodnich: kulturalna warstwa społeczeństwa – szlachta, duchowieństwo, następnie inteligencja – przyjmowała rezultaty cudzej działalności jako swoje naturalne środowisko. Prowadziło to do oderwania procesu tworzenia myśli od procesów tworzenia i podtrzymywania życia. Dlatego treści psychiczne nabierały samoistnego znaczenia i formowały się w niezależny świat. Tym sposobem prawdziwe codzienne życie ludzkości nie było objęte samowiedzą, a panująca w kulturze świadomość nie służyła procesowi życiowemu, z którego wyrastała – była więc świadomością fałszywą. Zawartość psychiczna, jako obiektywny porządek moralno-epistemiczno-ontyczny, stała się sama dla siebie podstawą życia. Uczynienie z zawartości psychicznej instancji dla życia było odwróceniem prawdziwego porządku kryteriów rzeczywistości. Ten to mechanizm znalazł autor Głosów wśród nocy u początków paradygmatu gotowego świata i uczynił sednem rozważań na temat świadomości romantycznej w swoich ostatnich pismach. Nakaz odwrócenia porządku sprawdzianów życiowych był więc postulatem demontażu wiary w gotowy byt. Krok ten chronić miał przed zajmowaniem stanowisk filozofii bytowych, będąc zarazem metodą nowego projektu kultury autorstwa Brzozowskiego. Projekt ten – ostatnie, jak można sądzić, niedokończone dzieło twórcy Legendy Młodej Polski – zawierał postulat "przezwyciężania romantyzmu", któremu poświęcono ostatni rozdział niniejszej pracy.
My MA thesis is an attempt to investigate Brzozowski's approach to a belief in "the ready-made world" taking into account the development of his thought over the years. The analyzes confirm the pivotal role that this belief played in evolution of his philosophy. His preoccupation with the problem of "finished being" was determined by the specific intellectual adventure which the philosopher went through in adolescence. Brzozowski called his philosophy "journal of convalescence". Recovery was required after experiencing darwinism - doctrine, which has deprived human of free will. Naturalism together with historical sense led to relativism of norms and values, and consequently to nihilism: the theory of emptying world out of meaning nad truth. Brzozowski wanted to overcome the crisis of western culture and develop a new world view, which would justify faith in human creativity and freedom. In Brzozowski's opinion the crisis was already planted in the very foundations of European culture – it has its root in a belief in "ready-made-world" – a basic dogma of most of metaphysical theories in european philosophy. First chapter – criticism of naturalistic world view – presents the standard procedure against the "ready-mady world" ontology. The dismantlemnet of this mainstream metaphisical paradigm was a necessary step that led to the establisment of a new one. Brzozowski combines multiple philosophical inspirations: Darwin's conviction about hostile nature of enviroment, Fichte's understanding of action, Kant's idealism of freedom, Mickiewicz's romantic philosophy. Finally, he discovers anti-naturalistic interpretation of marxism: his own original version of philosophy of labour. Philosophical stages of this intellecutal path compose the second chapter. The idea of finished being was a negative frame of reference in the development of Brzozowski's philosophy: the writer was constatly guarding himself against the adoption of the "ready-made-world" pattern, as he recognized such adoption as a difficut to overcome intellectual habit. The struggle against the concept of adaptation to the objectively existing order provided a justification for ethics of freedom: the affirmation of being has been replaced with selfaffirmation of humanity. Discoveries achieved in the metaphysics supported Brzozowski’s views on culture in general. Idea of "ready-made-world" was recognized as a result of historical situation of Western Society: upper social classes – the nobility, the clergy, then the "intelligentsia" –- exploited results of others‘ activities, labour, and adopted those results as their own natural environment. In philosopher's view, this was the reason why creation of ideas and thoughts was detached from the processes of everyday living/life. Mental contents acquired an independent meaning and formed an objective world. By this means, the real life of mankind could not become the subject to self-knowledge. The cultural consciousness has not been serving to enrich the process of life, from which it grew – therefore it was false consciousness. Mental content as an objective ontic-epistemic-moral order became the foundation of life. In fact the order of conditioning, the test for truth, was reverse. Recognizing mental concept as the criterion for life was the principle of romantic philosophy, which ruled over XIX century. That was the reason why "overcoming romaticism" became for Brzozowski the strategy to surmount crisis. It indicated new project of culture.The criticism of the belief in "the ready-made world" postulated to overturn the supremacy of ideas over everyday life. Respect for real effort in real life was recognized as a principle in a new world view, new cultural project.
