Odpowiedzialność karna lekarza za bezprawne umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym w trybie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

Celem niniejszej pracy było ukazanie konsekwencji, na polu odpowiedzialności karnej, jakie niesie za sobą dla lekarza bezprawne umieszczenie jednostki w szpitalu psychiatrycznym. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego wprowadza możliwość umieszczenia i poddania leczeniu w szpitalu psychiatrycznym w trybie dobrowolnym – za zgodą pacjenta – oraz w trybie przymusowym – bez zgody. W związku z wprowadzeniem przymusu leczenia na gruncie wskazanej ustawy pojawiło się sporo kontrowersji oraz wątpliwości interpretacyjnych. Punktem wyjścia niniejszej pracy była analiza motywacji przyświecającej ustawodawcy w poszczególnych przypadkach, w których możliwe jest zastosowanie przymusowego umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym oraz poddanie ocenie, czy ograniczenie prawa do wolności w wyniku takiej motywacji znajduje uzasadnienie na gruncie konstytucji. W dalszej kolejności określono status pacjenta cierpiącego na zaburzenia psychiczne oraz możliwości wyrażania przez niego prawnie relewantnej zgody na interwencje medyczne. Następnie zanalizowano ustawowe przypadki, w których możliwe jest stosowanie trybu „bez zgody” oraz przesłanki materialne, które muszą zostać spełnione w konkretnym przypadku. Kolejnym, nie mniej istotnym punktem rozważań była procedura umieszczania „bez zgody” w szpitalu psychiatrycznym. Opisana została także kwestia charakteru przymusowego umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym, oraz nierozerwalnie z tym związana kwestia zakresu czynności leczniczych, które można podjąć wobec osoby przymusowo przyjętej. Wszelkie ustalenia we wskazanych powyżej aspektach umożliwiły wskazanie zachowań bezprawnych, rodzących odpowiedzialność na gruncie prawa karnego. Przy czym, pod rozwagę poddano odpowiedzialność zarówno za bezprawne umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym, jak i za skutek wynikły z niezastosowania trybu przymusowego wobec jednostki, która spełniała stosowne przesłanki. Pogłębiona analiza przesłanek stosowania przymusu wobec pacjenta na gruncie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego pozwoliła ukazać słabe strony tej regulacji i sformułować postulaty de lege ferenda, których zastosowanie mogłoby być korzystne zarówno z punktu widzenia interesów pacjenta, jak i lekarza psychiatry.

The purpose of this thesis is to show the criminal liability of a doctor for an unlawful detention of an entity in a mental hospital. Under the Act of the mental health care there is a possibility to institutionalize an entity in a psychiatric institution either voluntary – with a consent of the patient – or under constraint – without permission. Following the establishment of constraint treatment under the mentioned Act, there is some controversy and questions of interpretation. The starting point for the thesis was both the analysis of the motivations for the usage of the coercive placement in a mental hospital, presented by the legislator as and investigating whether the conditions for performance of it have the constitutional basis.Subsequently, the description of the status of patients suffering from mental disorders and their ability to express legally relevant consent were presented. Furthermore, the interpretation, of the statutory situations of use of the “without consent procedure” and the conditions which entitle to conduct it, was led. The paper, in its content, describes also the mode of the detention in the mental hospital, as well as the matter of the nature of the involuntary placement in above mentioned institution and the extend of the therapeutic activities that can be taken towards the forcibly hospitalized entity. Any argument in the above-mentioned aspects of the behavior indicated possible illegal, emerging responsibility under criminal law. A careful consideration was given to both liability for the applying the unlawful hospitalization in the mental institution and for the consequences of not putting into practice the involuntary admission while the prerequisites were fulfilled. The analysis of the premises for using the coercion towards the patient under the Act of the Mental Health Care showed the problems of this regulation and enable to formulate de lege ferenda postulates, which application could be beneficial both to the interests of the patient and psychiatrists.