Love as a kind of existence. Eroticism against a background of Bolesław Leśmian's 'poetical ontology'

Niniejsza praca stanowi próbę usytuowania niezwykle ważnego tematu, jaki stanowiła dla Bolesława Leśmiana erotyka, na ogólnym tle "poetyckiej ontologii" autora "Sadu rozstajnego". Tak szerokie potraktowanie zagadnienia wiąże się z wyjściowym założeniem, iż miłość w poetyckim świecie Leśmiana jest jednym z typów odniesienia do rzeczywistości. Dodajmy: jest to odniesienie pozwalające na maksymalną intensywność istnienia. Podstawowe pojęcie, wokół którego krystalizują się rozważania, stanowi termin "transgresja", rozumiany za Bataille'em jako forma potwierdzania własnej podmiotowości poprzez przekraczanie zakazów, jakimi pierwotną seksualność spętała kultura. Owo przekroczenie nie ma jednak charakteru regresu ku zwierzęcości; stanowi raczej wyraz pragnienia niezawisłości, bycia tym-oto-bytem. Tak rozumiana transgresja ujawnia się w twórczości Leśmiana głównie, gdy miłosna relacja pośredniczy między bytami o różnym statusie ontologicznym. Ten aspekt erotyki Leśmiana łączy się z rozmaitymi postawami wobec inności kochanki/kochanka. Bohaterowie utworów autora "Dziejby leśnej" poszukują partnerów niepowtarzalnych, z którymi relacja może stanowić potwierdzenie także własnej niepowtarzalności. (Ontologiczna) inność jest jednak również niepokojąca: wskazuje bowiem to, co ciągle niedostępne, wymykające się podmiotowi miłości, co zatem kwestionuje podmiotową niezawisłość, do której dążenie stanowi prymarny impuls "ontologicznego mezaliansu". Wobec tak rozumianej inności bohaterowie przyjmują różne postawy: od agresji po absolutną akceptację. Miłość transgresyjna często zbliża się w twórczości Leśmiana do śmierci. Na określenie dążenia do pozbawienia relacji miłosnej zewnętrznego uwarunkowania, negującego jej jednostkowość, posłużyłem się terminem "bezświatowienie". Podstawową zasadę "semantyki poetyckiej" Leśmiana stanowi stopniowość, w kontekście czego śmierć jawi się jako rodzaj "słabej" śmierci. Chęć przekroczenia ograniczeń, jakimi pęta miłość świat zewnętrzny, traktuję w sposób bliski Leszkowi Kołakowskiemu, gdy pisał o "oswajaniu fenomenu obojętność istnienia". W drugiej części pracy staram się poddać refleksji rolę zmysłów w Leśmianowskiej erotyce. Zwraca moją uwagę przede wszystkim antagonizm, ale i dążenie do "pojednania" zmysłu wzroku i dotyku. Leśmian - jak się wydaje - projektuje doświadczenie synestezyjne: wzrok miałby być zaangażowany, "dotykający" rzeczywistość, dotyk natomiast winien respektować podmiotową odrębność partnerki/partnera - a więc tym samym zbliżać się do wzroku - zmysłu zakładającego oddalenie. Owo oddalenie okazuje się jednak błogosławioną niedogodnością, dzięki której nie wygasa pragnienie inności. Pragnienie, które - dodajmy - jest podstawową siłą dynamicznej naturae naturantis.

This text is attempt to show eroticism, which is one of most important Bolesław Leśmian's thema, in the context of poet's 'poetical ontology'. Perspective, which I suggested, lets perceive connections between variety of kinds of beings and love understood as one of kinds of relation between human and other beings. The most important concept, which I used, is Bataille's term "transgression". It is understood by me as on the one hand - kind of achievement of subjective authonomy, on the other hand - I locate it in perspective of synesthesia (attempt to denying of opposition of sight and touch. Eroticism in Bolesław Leśmian's creation saves from feeling that someone is in the front of nothingness.