Myśl psychologiczna w późnych tekstach Juliusza Słowackiego. Próba rekonstrukcji.

Późne teksty Juliusza Słowackiego od ponad wieku stanowią przedmiot dyskusji wśród literaturoznawców. Przyczyną jest ich formalna oraz treściowa odmienność zarówno wobec wcześniejszego etapu twórczości poety, jak i ogólnie przyjętych w ówczesnej epoce konwencji literackich. Zainteresowanie Słowackim wydaje się wciąż obecne w dzisiejszej kulturze, czego dowodem są pojawiające się opracowania, które analizują teksty poety już nie tylko z punktu widzenia literatury, lecz także odnajdując w nich myśl cenną z perspektywy innych nauk. Przedmiotem niniejszej pracy jest rekonstrukcja oraz próba interpretacji fragmentów poświęconych myśli psychologicznej w późnych pismach Słowackiego. Badanie dotyczy tekstów powstałych w latach 1844-1849; obejmuje utwory dramatyczne, poematy, pisma filozoficzne, listy, a także prywatne zapiski twórcy. Badanie nie zostało poprzedzone żadną określoną hipotezą, a celem analizy było wyłonienie jak największej ilości informacji, które dotyczą funkcjonowania psychiki człowieka. Wnioski na temat myśli psychologicznej zawartej w tekstach Słowackiego wyciągnięto na podstawie analizy formalnych właściwości utworów (takich jak funkcjonowanie kategorii „ja”, czasu, czy przestrzeni, logika tekstów, cechy stylistyczne: fragmentaryczność i wielowariantowość), a także interpretacji fragmentów bezpośrednio poruszających zagadnienia natury człowieka. Ostatecznie, charakterystyka myśli psychologicznej Słowackiego poprowadziła do rozważań na temat relacji literatury i poznania, a także powiązania zjawisk takich, jak objawienie i szaleństwo.

The later works of Juliusz Słowacki, a Polish poet and philosopher, have been discussed frequently by literary scholars for more than a century. This particular interest in his writings results from their formal and semantic difference both from his earlier writings and from generally accepted literary conventions. Nowadays, Słowacki’s works still seem to enjoy popularity which can be inferred from the emergence of new investigations devoted to them in the field of literary studies and other disciplines. My dissertation attempts to reconstruct and interpret the psychological thought contained in the later writings of Słowacki. My investigations on Słowcki’s works do not formulate any particular hypothesis. The objective of this study is to collect as much information as possible concerning the functioning of the human psyche. I have reached my conclusions by analysing formal properties of the works and interpretations of the parts directly related to the issue of human nature. Finally, my considerations on Słowacki´s later works have led me to write the study on the relationship between literature and knowledge, and the interaction between phenomena such as revelation and madness.